घाम नडुब्दै भेट्नु सखी!

घाम नडुब्दै भेट्नु सखी!
अन्धकारको के भरोसा
जहाँ छाँया समेत मेटिन्छ
त्यहाँ मायाको कती ग्यारेन्टी होला??
घामको बैजनी किरण
तिम्रो मुहारमा पोतिँदाको आभा
दुइआँखा भरि भरि नियालेर
म त्यही आक्रिती मनको क्यानभासमा कोर्न सकुँ
ताकी जिन्दगीका भयानक अन्धकारमा पनि देखिरहुँ
तिमीलाई झल्मल सम्झनाको नियास्रो नेपथ्यमा,
याचनै सम्झ बरु तर बिन्ती!
घाम नडुब्दै भेट्नु सखी!
अन्धकारको के भरोसा??

आजका लालिगुराँसे पलहरुले
भोली विगत बनेर अवस्य चिमोट्नेछ
चाउरिएका खुजुमुज्जे हृदयका भित्ताहरुमा,
उसबेला सम्झनाका भर्र्याङ्गमा
खुट्किला टेक्तै टेक्तै
यिनै सिम्रिके घटनालाई वैशाखी बनाउँला
उसोर वैशाखीले अंधेरोमा पनि हिँड्न सघाउला
तर वैशाखी बनाउने त उज्यालो मै हो नि !
त्यसैले बिन्ती !
घाम नडुब्दै भेट्नु सखी!
दिनकै उज्यालोमा वैशाखी बनाइसक्नुपर्छ
अन्धकारको के भरोसा?!

नजानेको भोली
नदेखेको उज्यालो
नभोगेको आनन्द
भैगो उही अनिश्चित आगतका पोल्टामा राख भो,
जिन्दगीको भर्भराउँदो पलहरु
कोपिलाका याम जस्तै न हुन्
अनी हुन यि ताजा मौसमी झोँका
कि त उडन्ते चराका बथान जस्तै
रुखका लच्किने हाँगा बुढीएपछी छाडेर
हरियाली मौसमका आयाम भेट्न भुर्र्रत उडेर पारी लागेझैँ
सपनाहरुले रहरको झोलुङ्गे तरेपछी
जिन्दगीको तारेभिर खङ्ग्रङ्ग पर्छ नै
त्यो सुष्क अंध्यारो कहरमा
कुन मायाको बिरुवा रोप्नु!
त्यसैले,
घाम नडुब्दै भेट्नु सखी!
मलाई भोलिको पटक्कै भर लाग्दैन
सखी! अन्धकारको के भरोसा?!
घाम नडुब्दै भेट्नु है सखी!!

दिप्स शाह

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

कविता~ म मुर्ख हुँ

भब्य रंगमंचमा
दार्शनिक बिद्वान् हरुसँग
उत्तर आधुनिकताको बहस
अनी त्यो रात
मेरो प्रयोगधर्मी आकाशमा
सुर्योदय भएन ।
त्यसैले आत्माबोध गर्दैछु
म मुर्ख हुँ ।।

काल्पनिक दर्शनको सिमा रेखा भित्र
प्रतिस्थापित मुटु हरु
"उल्टो-सुल्टो" को नारा घन्काउदा
आगोमा जल्नु र पानीमा बग्नुको
मेरो रुन्चे वास्तबिकताको तर्क
"हिमाल नचड्ने कोशी "
सुनुवाई भएन ।
त्यसैले आत्माबोध गर्दैछु
म मुर्ख हुँ ।।

अस्विक्रित अस्तित्व बोकेर
प्रकृतिसँग पौठेजोरि खेली
आगोसँग जिस्कदै छन्
उजेली कहाँ छ?
दर्शनको सुर्य कहीले उदाउछ ?
कस्ले गर्छ प्रत्यारोपण मुटु ........
हजारौं बेदनामा नचिरिएका छाती भित्र
आदर्शहरु खाली अक्षरका खेती हुन्छन
तर म बीज्ञानका सुत्रझै प्रमाणित गर्न खोज्छु
त्यसैले आत्माबोध गर्दै छु
म मुर्ख हुँ ।।

बाँच र बचाउ हैन
केबल बचाउका नीम्ति
रातमा आउने सुर्यको आश नगरी
कोशी लाई धावा बोल्दै
हिमाल चड्न खोज्नु
त्यो नभेटिने सञ्जिवनीका नीम्ति
यो विद्वानहरुको समाजमा
आगो पिउनु मात्र रहेछ
दर्शन र जीवन दाज्नु सपना रहेछ
वास्तविकता त पागल हुनु रहेछ
जानाजान बौलाउन खोज्ने म भित्र
मुर्खताको भन्डार छ ..........
त्यसैले आत्मा बोध गर्दै छु
म मुर्ख हुँ ।
साँच्चै मुर्ख हुँ ।।
मुर्ख हुँ ।
मुर्ख ।।

सरोज थापा
शन्खुवा सभा
हाल, दोहा, कतार ।



.

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज, कोलोराडो च्याप्टरको आयोजनामा कवि गोष्ठी साहित्य संगमको २०११ मार्च अंक सम्पन्न

आचार्य प्रभा/ डेन्भर कोलोराडो (अमेरिका )

मार्च/ २७ /२०११

अ.ने.सा.स कोलोराडो च्याप्टर अन्तर्गत संचालन भइेरहेको कबि गोष्ठी "साहित्य संगम"मार्च अंक हरी अधिकारी तथा मिना पौडेल ज्युको आतिथ्यमा वहाँहरुकै निवास स्थान हेन्डरसन कोलोराडोमा भब्यताको साथ मार्च २६/२०११मा सम्पन्न भयो । उक्त कार्यक्रमको संचालन अ.ने. सा.स.कोलोराडो च्याप्टरका अध्यक्ष श्री पदम विश्वकर्माले गर्नु भएको थियो । सदा झैं कबि गोष्ठीको आकर्षण कथाकार तथा गजलकार श्री मनु ब्राजाकी र अ.ने.सा.स.का केन्द्रिय अध्यक्ष ज्ञानेन्द्र गदाल हुनुथ्यो ।

कार्यक्रममा रचना पाठ गर्नेहरुमा प्रमिला शर्मा,तारा अधिकारी,कमल भट्टराई,पदम विश्वकर्मा,बिजय राज शर्मा,केशब आचार्य,हरी अधिकारी,बिजयदेव अधिकारी,मीना पौडेल,सुशील सुबेदी,गंगा उप्रेती,बासुदेव खनाल,हरी उप्रेती,ज्ञानेन्द्र गदाल र गजलकार मनु ब्राजाकी हुनुहुन्थ्यो भने आचार्य प्रभाको गजल रचना केशब आचार्यले गर्नु भएको थियो । त्यस्तै गरेर बसन्त गौतमको कबिता राजु सिटौलाले गर्नु भएको थियो। यो कार्यक्रमलाई अझ प्रभावकारी बनाउँन डा.बिजयराज शर्माले सुझाव दिनुभएको थियो भने गजल सम्बन्धी जिज्ञासाहरुको बारेमा गजलकार मनु ब्राजाकीले चर्चा गर्नु भएको थियो ।

प्रवासी माटोमा पनि कोलोराडो साहित्य संगमले नेपाली साहित्यको जगेर्ना र बिस्तार गर्न लागि परेको छ र यो यात्रा अनवरत रूपमा चलिरहने आशा सबै साहित्यप्रेमीहरुले गरेका छन् । कार्यक्रमको अन्त्यमा जलपानको पनि ब्यवस्था थियो । यो कार्यक्रमको आयोजना गरेर कोलोराडो साहित्य संगमलाई अझ हौशला दिएकोमा कोलोराडो साहित्य संगम मिना पौडेल र हरिअधिकारी प्रती अनुग्रहित बनेको छ ।

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

साहित्य महासंघको तेस्रो बैठक आज

ब्रुनाई,

विश्व नेपाली साहित्य महासंघको तेस्रो बैठक नेपालको समय अनुसार आज बेलुकी बस्ने जनाईएको छ ।

आज सम्पन्न हुन लागेको बैठकले महत्वपूर्ण विषयहरुमा निर्णय गर्ने बताईको छ । बैठकले महासंघको सचिवालयको घोषणा, नेपाल सम्बन्धि सुचना सुधार कार्यदलमा सदस्यहरुको थप र विश्वभरका साहित्यकार, साहित्यिक संघसंस्था संग जोड्ने गरि बिश्वब्यापी प्रतियोगितात्मक कार्यक्रमको आयोजना सम्बन्धमा छलफल तथा निर्णय गर्ने जनाइएको छ ।

महासंघको तर्फबाट विभिन्न स्रष्टा तथा साहित्यिक संघसंस्थालाई सम्मान तथा पुरस्कार प्रदान गर्ने सम्बन्धमा सुझाव पेस गर्न गठित कार्यदलले आफ्नो प्रतिवेदन प्रस्तुत गर्ने कार्यक्रम रहेको छ । कार्यक्रमको शुरुवात र अन्तमा अघिल्ला बैठकहरुमा झै सिर्जना बाचन कार्यक्रम समेत राखिएको जानकारी प्राप्त भएको छ ।

बैठकको लागि सम्पूर्ण पदाधिकारी पार्षदहरुलाई उपस्थितीको लागि आग्रह गरिएको छ । महासंघको नियमित बैठक अनलाइन स्काइपीमा हुने गर्दछ र बैठकको बारे विस्तृत जानकारी महासंघको आधिकारिक वेवसाइट www.gfnl.org मा हेर्न सकिनेछ ।

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

कथा- चट्पटे मन

राजेश नतांश    

                                          


काया बच्ची भा'की छे । मानौं, उसको बाल्यकाल फेरि फर्किआएको छ । ऊ बाघले झम्टिएझैँ झम्टिन्छे । एकलौटी अडान नछोडि लडीबडी गर्छे । घरमा पालिएको बिरालो जसरी मेरो काखमा बस्न आउँछे । अनि मेरो सर्टको कलर समातेर मलाई प्रेमालिङ्गनमा कस्छे । त्यसपछि ऊ बच्चीलेझैँ अनुरोध गर्छे– 'ओई ! चट्पटे खान जाम न !'
उसको उमेर बीस कटेको छैन तर लाग्छ ऊ अझै बालिकै छे । लाग्छ, जिस्किने, चल्ने उसको दैनिक कर्म हो । झन् राक्षसी स्वभावले हाँसी भने भने त बित्यास् नै पार्छे ! तर मलाई उसका बालसुलभ क्रियाकलापहरु एकदमै प्रिय लाग्छन् । म उसका अभिलाषाहरुप्रति तत्कालै सहमति जनाइहाल्छु– 'जाऔँ, हिँड् ।'

आकाश आगोको भुग्रोमा परिणत भएको छ । अर्थात रातो–पहेँलो घाम टल्किरहेको छ । गोधूलि साँझ छ । दुर क्षितिजमा बादलका राता धब्बाहरु प्रज्वलित भइरहेका छन् । उड्नपंक्षीहरु दिनभरिको घम्साघम्सीपछि आ–आफ्नो बासस्थान फर्किरहेका छन् । चरनतिर गएका गाईबस्तुहरु धुलो उडाउँदै पंक्तिबद्ध आफ्नो गोठ फर्कदै छन् । बसन्त ऋतुको पूर्वसन्ध्या छ । वातावरण एकदमै रोमाञ्चक बनेको छ । बरपीपलहरुमा पालुवा अँकुराइरहेको छ । सायद्, चित्रकार हुदोँ हुँ त म यो सौन्दर्यलाई क्यानभासमा उतार्ने थिएँ । तर शब्दको माध्यमद्वारा वर्णन गर्नुको विकल्प छैन । बेला–बेलामा पूर्वीय हावाका मन्द गतिले हाम्रा दुई शरीरलाई स्पर्श गर्छन् । काउकुति लगाउँछ । हामी प्राकृत सौन्दर्यमा आल्हादित हुँदै आफ्ना पाउपंक्तिहरु दौडाइरहेका छौँ ।

काया बसन्ती दिदीले बनाएको चट्पटको रसिक छे । उसै त ऊ चट्पटे भनेपछि हुरुक्कै हुने गर्छे । ऊ प्रत्येक साँझ यसरी नै यहाँ मलाई खिचेर ल्याउछे । म पनि आज्ञाकारी बालकझैँ उसको पछि लहसिँदैँ आइपुग्छु ।
एकदिन,
'ओई ! के पढेको ?' उसले भनि ।
'देखिनस् !' मैले झर्कदै भनेँ– 'द सङ्ग अफ लाइफ !'
'ह्या, कतिचोटी पढ्छस् यो कविता ?' ऊ कराई– 'झ्याउँ लाग्दैन यसरी दोहोर्याएर पढ्न ?'
'झ्याउँ लागेको भए पढ्थे र ?' मैले प्रतिप्रश्न गरेँ– 'तँलाई साहित्यको रस था'भए पो !'
'भो, पदैन' उसले भनी– 'मलाई पागल बन्नु छैन ।'
'तेरो मतलब म पागल ?' म सन्किएँ– 'बाघलाई मासु खान सिकाउँछेस् ?'
'तँलाई नै था होला नि ?' उसले पढाउन खोजी– 'रियल लेटरेचर क्यान बि क्रियटिड अन्ली बाइ म्याडमेन, हेरमिट्स, हेरेटिक्स, ड्रिमर्स, रिबेलस एण्ड सेक्टिस नट बाइ डिजिलेन्ट ट्रस्वर्थी फक्सनअरिज ।'
'त्यै त !' मैले खिसी गर्दै भनेँ– 'तिमीहरुजस्ता सद्देले सक्तैनौ !'
'भो छाड् दे । यस्तो अन्त्यहीन बहस नगरेकै बेस ।' उसले भनि– 'ओई ! चट्पटे खान जाम न !'
'ह्या, पढिरा'छु ।' मैले अस्वीकार गरेँ– 'तँ जा ।'
'किन भाउ खोजेको ?' ऊ झर्किई– 'तँलाई जहिल्यै जबरजस्ती गर्नुपर्छ ?'
'बुझ न ! म जान्न ।' मैले नरम हुदैँ भनेँ– 'तँ पुगेर आ'न ।'
'साले ! उसले गाली थाली– 'सुँगुरजस्तो ब्यहोरा देखाउँछेस् । यहीँ थुतुनो जोतेर बस ।'
ऊ जोडले ढोका खेलेर बाहिर निस्की । म अक्क न बक्क हेरेकोहेर्यै भएँ । अब फकाउन उसको मोबाइलमा फोन गरेँ । कल लाग्न मुश्किल पर्यो । उसले 'इनकमिङ कल ब्लक' गरिछ । कम्प्यूटर बोल्यो– 'माफ गर्नुहोला तपाईले सम्पर्क गरेको नम्बरमा आगमन कल निषेध गरिएको छ ।' त्यसपछि उसको घर गएँ । ऊ ढोका थुनेर बसेकी रहिछ । बाहिरबाट स्वर यन्त्र फाटुञ्जेल बोलाउँदा पनि बोलिन । त्यसपछि मेरो हार भयो । म कोठा फर्किएँ । त्यसपश्चात म एकदमै व्यस्त भएँ । उसलाई फोन गर्न र भेट्न जान समय पनि भएन ।
ऊ कहाँ नबोलिकन बस्न सक्छे र ! एकाबिहानै ङ्च्चि सेता दाँत देखाउँदै मेरो कोठामा आइपुगेकी थिई । उसको अनुपस्थितिमा मलाई पनि न्यास्रो लागिरहेको थियो । ऊ नहुँदा पानी विनाको माछाझैँ ब्याकुल हुने रहेछु । शरीरबाट एउटा अङ्ग छुटैझैँ महसुस हुने रहेछ । सायद घनिष्टताले होला । हामी परस्परमा बाझाबाज जस्तो तँ–तँ म–म गथ्यौं तथापि त्यो असीम प्रिय लाग्थ्यो । म उसको समीप्य रहन अभ्यस्त बनिसकेको रहेछु । मेरा शरीरका अवयवहरुमा उसकै नामको रक्तसंचार हुदोँ रहेछ । यसलाई मेरो आशक्ति मान्न सकिन्छ ।

मलाई चट्पटेभन्दा पनि बसन्ती दिदीको गफ असाध्यै चाख लाग्थ्यो । प्रेम र दर्शनका कुराहरु सुन्न म लालायित हुने गर्दथेँ । पातलो शरीर, चाउरिँदै गएका गाला थिए उनका । उनी जवानीमै बूढीजस्तै देखिन्थिन् । उनी जहिल्यै नीलो कुर्तासुरुवालमा चट्पटे बेच्न बस्थिन् । यद्यपी उनको चटपटे गाउँमै प्रचलित थियो । मान्छेहरु टाढा–टाढाबाट उनको चट्पटेको स्वाद चाख्न आइपुग्थे । उनलाई चट्पटे बनाउन हम्मे–हम्मे पर्ने गथ्र्यो । कति मान्छेहरु घण्टौघण्टा पर्खिएर पनि खान पाउँदैन थिए ।
कुरैकुरामा मैले सोधेको थिएँ– 'तपाई व्यस्त देखिनुहुन्छ । तपाईँको श्रीमान चाहिँ के गर्नुहुन्छ नि ?'
उनको मुहारमा कुनै परिवर्तन आएन । मानौँ, उनले मेरो प्रश्न सुनेकी छैनन् । उनी २/३ मिनेट मौन बसिन् । मलाई लाग्यो– 'बिथ्यामा यस्तो प्रश्न सोधेछु !'
‘खै ! के गर्छन भाइ ?' उनी बिस्तारै खुलिन्– 'अब उनि पराया भैसके ।'
उनको प्रतिउत्तरले म दुविधामा परेँ । उनले के भन्न खोजेकी हुन त्यो ठम्याउनै गाह्रो पर्यो । यसअघि नै मैले उनको अनुहार पढिसकेको थिएँ । उनको जीवन कहिल्यै सुखपूर्वक बितेन । उनी पल–पल आफ्नो यौवन कागती जसरी निचोर्थिन । रहरहरु खुर्सानीजसरी टुक्रा–टुक्रा पार्थिन् । मुरै जसरी उनको जीवन बतासिएको थियो । उनको अनुहारमा असन्तुष्टीका आभाहरु देखेको थिएँ । उनको शारिरीक बनावटले नै उनीमाथि केही बित्यास् परेको जस्तो प्रतीत हुन्थ्यो । म उनीसँग आफ्नो अन्तरङ्ग साट्न चाहन्थेँ । तर चट्पटे खानेहरुको भीडले यो सम्भाव्य थिएन । उनि पनि आफ्ना क्रन्धनहरु कसैमाथि पोख्न नपाएर हरियो तलाउजस्तो बनेकी थिइन् । म त्यो तलाउलाई स्पर्श गर्न चाहन्थेँ ।
काया र मात्र थियौँ त्यसबेला । उनि मेरो मुखतीर हेर्दै चुपचाप थिइन् । मैले अन्जान प्रकट गरेँ– 'दिदी कस्तो पराया ?'
उनी बनावटी हाँसो हाँस्दै बोलिन्– 'अर्को बिहे गरेपछि पराया हुदैनन् त लाटा !'
'ओऽऽ कुरा यस्तो पो !' म शान्त तलाउलाई चलाउँदै थिएँ– 'किन उहाँले अर्को बिहे गर्नु भो त ?'
'खै !' उनि बहकिदै थिइन्– 'म नि यहीँ प्रश्नको उत्तर खोजी गर्दैछु भाइ । ममा के कमी थियो र ?'
'अनि तपाईले क्यान्टिन चाहिँ किन बन्द गर्नुभयो नि ?' मैले प्रसङ्ग मोडेँ– 'घाटा भयो कि ?'
'ओई ! तँ पत्रकार होस् र ?' काया मकै भुटेझैँ पड्किन थाली– 'किन अर्काको नीजि कुरामा सोधखोज गर्छस् ?'
'तेँरो मुखमा एकछिन बिर्को लगा त !' म कराएँ– 'तँ चुप बस्न सक्दिनस् ?'
ऊ चुपचाप रही । बसन्ती दिदी प्याज काट्दै थिइन् । उनका आँखाहरु रसाएका थिए । किनकी मैले उनको निको हुन आटेको घाउलाई कोट्याइ दिएको थिएँ ।

बसन्ती दिदीको ठेलामा थरिथरिका बट्टाहरु राखिएका थिए । त्यसमा चना, मटर भटमास, बदाम भुटेर प्याकेटमा सजाइएका थिए । त्यस्तै स्टिलका आरीमा आलु उसिनिएर राखिएका थिए । एउटा आरीमा हरिया केराउहरु राखिएका थिए । काया त्यो टिपेर खान थाली । म त्यो दृश्य देखेर विचलित हुन्छु । अनि पछारिन पुग्छु आफ्नो बाल्यकालमा–
कान्छाले भन्यो– 'ओई चाउरे । चट्पटे खान्छस् ?'
हामी धुलोमा खोप्पी खेल्दै थियौँ । लुगाभरि माटैमाटो लागेको थियो । सायद म त्यतिखेर कक्षा ३ मा पढ्दो हुँ । हामी त्यो दिन स्कुल गएका थिएनौँ । मेरो मुख रसायो र भनेँ– 'पैसा छैन । खुवाउँछस् त ?' उसले सर्त राख्यो– 'तेरो गोजीमा भाको सप्पै गुच्चा दे न ।'
'हुन्छ' मैले सहमति जनाएँ– 'बाठो रै'छ गन्देको भाइ ।'
गाउँमा राजन अंकलको चट्पटेको ठेला बेलुखीपख आउँथ्यो । उनले खै कति पढेका थिए कुन्नि ! अंग्रेजीमा बर्बराइरहेका हुन्थे । हामी त्यो सुनेर खित्का छोडी हाँस्ने गथ्र्यौं । केही बुझेर, केहि नबुझेर । कान्छाले भन्यो– 'अंकल दुई रुप्पेको चट्पटे दिनु त ।'
मेरो आँखा ठेलामा राखिएका केराउतिर एकाएक ठोक्कियो । ठुला मान्छेहरु चट्पटे बनाउन लगाएर ती केराऊहरु खाने गर्दथें । त्यस्तरी खादा राजन अंकल क्यै भन्दैन थिए । मलाई पनि त्यस्तै गर्न रहर लाग्यो । आरीमा क्वाच्च फोहर हात हालेँ । यो देखेर राजन अंकलले घुमाएर एक चड्कन दिए । त्यसपछि मलाई होसै भएन । कतिखेर कुद्दै–कुद्दै घरमा पुगेर खाटमा सुतेछु । म बेहोस भएछु । मान्छेहरु आएर मलाई पानी छम्केको मात्र याद छ । कसै–कसैले राजन अंकललाई गाली गर्दै थिए– 'मरेको भए के हुन्थ्यो ?' त्यसपछि राजन अंकलले सित्तैमा ठूलो सोलीमा मलाई चट्पटे ल्याएर दिए । मैले खुशी हुदैँ कपाकप खान थाले । कान्छा पनि चट्पटे लिएर आइपुग्यो ।
म अद्र्धमुर्छित भएछु । झसङ्ग हुन्छु । अनायासै एउटा विस्मृतिको पाना बत्तासिदै आएको थियो त्यसबेला । काया अट्टहास गर्दै थिई । बसन्ती दिदी भन्दै थिइन्–
'यहाँ जीवन नै घाटा भएपछि के क्यान्टिनका कुरा भाइ ।' उहाँ बग्न थाल्नुभयो । कसैले बर्षौदेखिको मनको बाँध खोलिदिएको थियो–
'हामीले कलेज छेऊमा एउटा क्यान्टिन खोलेका थियौँ । क्याटिन आशातित भन्दा मजाले चलेको थियो । हामी दैनिक मःम र चाउमीन बनाउँथ्यौँ । विद्यार्थी र प्राध्यापकहरुको भीड अत्याधिक हुने गर्दथ्यो । श्रीमान काउण्टरमा बसेर हिसाब–किताब सम्हाल्ने गर्दथे । म चाहिँ भान्सामै अभ्यस्त रहन्थेँ । केही महिना हामीले अत्याधिक मुनाफा गर्यौँ ।
तर अनायासै उनमा परिवर्तन आएको महसुस हुन थाल्यो । उनि क्यान्टिनको हिसाब–किताबमा लार्पावाही गर्न थाले । उनि जहिल्यै विद्यार्थी केटीहरुसँग जिस्किएर बस्न थाले । मलाई देखी सह्य हुदैन थियो । म काममा दलिन्थे तर उनि रङ्गरङ्गिला गर्दै बस्थे । बिस्तारै हाम्रो क्यान्टिन घाटामा जान थाल्यो । म नहुदाँ केटीहरुलाई उधारो दिँदा रहेछन् । मलाई यो थाहै थिएन, पछि थाहा पाएँ । मेरो रिसले शीर गह्रौ भयो ।
एकसाँझ,
'अचेल घाटा मात्र लागि रा'छ' म स्पष्ट हुन चाहेँ– 'किन यस्तो ?'
'सबै उधारो जान्छ ?' उनि पन्छिन खोजे– 'उठ्ला नि बिस्तारै ।'
'कसरी उठ्ला ? खातामा कसैको नामै छैन ।' म झर्किएँ– 'कुन चरीलाई सस्तोमा खुवायौ ?'
'के रे ?' उनि कड्किए– 'खाली शंका गर्नुपर्छ ? रहर लाग्छ भने तँ पनि एउटा नाठो खेला न !'
'छि ! के भनेको यस्तो ?' म गर्जिएँ– 'भोलिदेखि क्यान्टिनमा बस्नुपर्दैन । म पनि एउटा नाठो खेलाउँदै क्यान्टिन चलाउँछु ।'
'तँ आफैँ गर ।' उनि बतासिए– 'तेरो घरमा तँ आफैँ बस् । म गएँ ।'
उनी सम्साँझै घरबाट रिसाएर निस्किए । मलाई असाध्यै रिस उठेको थियो । 'आखिर मरिच आफ्नै रागले चाहुरिन्छ' भनेरे मैले वास्ता गरिनँ । तर अहँ ! महिनादिन बित्यो । उनि आएनन् । मैले आवेगमा केही शब्द चित्त दुख्ने गरी भनेँ होला तर त्यसको सजाय यस्तो दिनुपर्छ ?
एकदिन म तीनछक्क परेँ । उनिप्रतिका मेरा सबै आस्थाका धराहरा ढल्न थाले । उनि बजारमा एउटी केटीसँग अँगालो मार्दै हिँडेको देखेँ । त्यो केटी त्यहीँ थिई जोसँग उनि क्यान्टिनमा लहसिन्थे । मेरा सम्पूर्ण शरीर गले । म चुपचाप आफ्नो कोठा आइपुगेँ । अनायासै आँखा रसाएर आयो । रातैभरि रोएँ । छोरीहरु पनि रुन थाले केही नबुझिकनै । अन्ततः म क्रमशः समालिदै गएँ । क्रमशः सम्हालिनु पर्यो ।'

'लोग्ने मान्छेलाई त मुठ्ठीमा पो लिन सक्नुपर्छ त ?' काया जान्ने भई– 'प्रहरीमा बहुविवाहको मुद्दा दर्ता गर्नु पथ्र्यो नि ?'
'नानी, प्रेम जबरजस्ती हुन सक्दैन ।' उनि सम्हालिदै सम्झाउन थालिन्– 'मैले उसलाई स्वतन्त्र छोडीदिएँ । किनकी मैले सच्चा प्रेम गरेकी थिएँ । र अहिले पनि गरिरहेकी छु । उसलाई मसँग बस्न मन रैन'छ । म जबरजस्ती पनि गर्न सक्दिन । आफ्नो पेट र यी छोरीहरुलाई जसरी नि पाल्न सक्छु । मैली यहीँ संकल्प लिएँ ।'
'कमसेकम आफ्ना छोरीहरुको बारेमा त सोच्नुपर्छ !' मैले अनायासै परेको झरी शान्त पार्न खोजेँ– 'आफ्नो रगतको त माया लाग्नुपर्ने हो । कस्तो निर्दयी रहेछ– भ्याम्पायर !'
'त्यै त भाइ' उनले भनिन्– 'अहिले छोरीहरु बाउको नामै सुन्न चाहदैनन् ।'
मेरो चटपटे खल्लो भयो । उनको आर्तनाद सुनेर मेरा आँखाहरु पूर्णतः रसाए । काया पनि स्तब्ध थिई । उसको केटाकेटीपना पनि थिएन ।

'दिदी अलि धेरै कागती लगाइदिनु है ।' काया अमिलो देख्ने बित्तिक्कै रयाल चुहाई हाल्थी– 'मलाई पीरो अमिलो असाध्यै मनपर्छ ।'
'हुन्छ बैनी । तिम्ले भने बमोजिम गर्छु ।' उनि जिस्किन थालिन्– 'यी भाइको जीवन चाहिँ कहिल्यै अमिलो नहोस् । सार्है सोझा लाग्छन् मलाई ।'
काया खितित हाँस्नथाली– 'आम्मै ! अब म यसलाई कागतीकै झोलमा डुबाईदिन्छु'
हाऽऽ हाऽऽ हाऽऽ । वातावरणमा हाँसो फैलियो । बसन्ती दिदीलाई पहिलोपटक हाँसेको देखेँ ।

अन्त्यमा,
आजकल त्यहाँको परिवेश प्रेममय भएको छ । बसन्ती दिदीले मन मिल्ने साथी भेट्टाएकी छिन् । उनको छेऊमा अर्को चट्पटे ठेला थपिएको छ । रामलाल बसन्ती दिदीलाई असाध्यै प्रेम गर्छ । दुई चट्पटे मन एक भएका छन् । ग्राहक नआउँदाको बखत हाँसोको मेहफिल जम्ने गर्छ । बसन्ती दिदी रामलालसँग मज्जाले गफिएको देख्न सकिन्छ । उनको अनुहारमा खुशीका आभाहरु तैरिएका छन् । खै के कुरा गर्छन् ? यता काया पनि बदलिएकी छे । उसको केटाकेटीपना के जान्थ्यो र ! उसले आज 'पल्पसा क्याफे' पढ्न लागेकी छ । अब ऊ पनि साहित्य पढ्ने रे ! :)

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

गीत- बाध्य भए

तिमीसंग छुट्ने बेला बेस्सरी रोए
हास्दै जाउ भनेसी म बाध्य भए

आइदिए लाग्थ्यो सधै वरीपरि मेरै
भन्न मात्रै सक्दिन थिए माया गर्छु धेरै
आँखा चिम्ले भक्कानिदै मैले मुटु छोए
हास्दै जाउ भनेसी म बाध्य भए

भेट हुन्थ्यो हाट बजार पानी पंधेरीमा
थाहै नपाई सजाएथे मन को मझेरीमा
सम्झनाको कोशेली त्यो बोकेर गए
हास्दै जाउ भनेसी म बाध्य भए

इन्द्रा चामलिंग'खुशेनिछो"
दिल्ली

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

अनेसास यूएई च्याप्टरले साहित्य दिवस तथा पारिजात स्मृति दिवस मनाउने

 

विरही रिजाल,

अबुधाबी, २५ मार्च २०११

अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज, यूएई च्याप्टरले आगामी २२ अप्रिल २०११ शुक्रवारका दिन अनेसास यूएई साहित्य दिवस तथा पारिजात स्मृति दिवस संयुक्त रुपमा एक समारोहका बीच भव्यताका साथ मनाउने बताएको छ । यूएईमा सर्वप्रथम नेपाली साहित्यको वीजारोपण भएको दिनको स्मरण गर्न र पारिजातको स्मृति दिवस एकैसाथ मनाउने र अप्रतियोगितात्मक साहित्यिक गोष्ठी गरिइने कुरा च्याप्टरका अध्यक्ष समदर्शी काइँलाले बताए

अध्यक्ष काइँला अगाडि भन्छन, "हामीले थोरै कार्यक्रम दिन्छौं तर प्रभावकारी र अर्थपूर्ण दिन्छौं
यसपटकको साहित्य दिवसमा पनि भिन्नै रौनकता ल्याउने कार्यक्रम रहेको र प्रसिद्ध उपन्यासकार तथा नेपाली साहित्यिक स्रष्टा पारिजातको सम्झना गर्दै यूएईमा साहित्यक गोष्ठी गर्नु हामी सबैको गौरवको कुरा हो

दुबईको सागर रेष्टुरेन्टमा दिनको ठीक ३:०० बजेदेखि शुरु हुने भनिएको सो कार्यक्रममा लघुकथा र चिट्ठी साहित्य मात्र प्रस्तुत गरिइनेछ
यस पटकको कार्यक्रममा लघुकथा र चिट्ठी साहित्यलाई महत्त्व दिइएकोले साहित्यकारहरुले लघुकथा र चिट्ठीको आकार २०० शब्दमा या अधिकतम दुई पेजमा नबढाईकन पठाउनुपर्ने र गालीगलौज तथा व्यक्तिगत मानहानि हुनेखालका रचनाहरुलाई प्राथमिकता नदिइने पनि बताइएको छ

यसको अलावा लघुकथा र चिट्ठी चपेटा बाहेक समय रहेको खण्डमा बहुल साहित्यलाई पनि स्थान दिइने कुराको जानकारी दिदै अध्यक्ष काइँलाले सर्जकहरुका रचनाहरु आगामी २०११ अप्रिल १५ शुक्रवारसम्म अनेसास यूएईको ई-ठेगाना inlsuae@gmail.com या inlsuae@yahoo.com अनिवार्य आइपुग्नुपर्ने पनि उनले बताए

स्मरण रहोस् की यस संस्थाले विभिन्न अवसर पारेर प्रतियोगितात्मक तथा अप्रतियोगितात्मक रुपमा यूएईव्यापी गज़ल मुशायारा र कविता गोष्ठीहरू सम्पन्न गरिसकेको छ

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

कफिनमा बुकीफूल

कफिनमा बुकीफूल
जून तामाङ


सधैँझै आज पनि ऐनाको अगाडि उभिएर आफ्नो सम्पूर्ण शरीरलाई नियालीरहेकी छु । कति सुन्दर र निश्चल थिए यी आँखा जसमा अनेकौ सपना सजाएकी थिएँ । कति तृप्त थिए यी ओठ जसमा लाखौं शब्द अल्झाएकी थिएँ । कति विशाल थियो मेरो मन जसमा एउटा सिङ्गो संसार कल्पिएकी थिएँ । तर अनायासै म शून्यमा परिणत भएँ । समयको नियतिले मेरो सम्पूर्णता बलात्कार ग¥यो । आज शून्य छन् यी आँखा, मौनताले रङ्गिएका छन् यी ओठ अनि मन पूर्णतः रिक्तिएको छु । न केही फूलाउन सक्छु न केही फल्न नै सक्छ !

ऐनाको अगाडि आफूलाई उभ्याएर आँखाहरूमा गाजल भर्दै थिएँ । मन एकदम चञ्चल थियो । अनायासै ढक–ढक गरेर कम्पित भइरहेको थियो । ओठमा रहेको मन्द मुस्कानलाई कैद गर्न क्यामेराले फोटो खिचेँ । अकस्मात्, मोबाइल बजेर मेरो शून्यतालाई विचलन गरिदिन्छ । अनि बज्न थाल्छ मेरै प्रिय धून– “मैनै किया है तुम्से सच्चा प्यार ।” फोनमा आभाषको स्वर सुनिन्छ–

“के गर्दै छ्यौ जिया ?”
“तपाईलाई सम्झदैँ छु ।”
“ए, अनि भेट्ने हैन ?”
“हुन्छ भेटौं न”
“भोली साँझ आऊ न उही सधैँ भेट्ने ठाउँमा । तिमीसँग धेरै कुरा गर्नु छ ।”

आभाष ‘सि यू टमरो’ भन्दै आफ्नो फोन काट्छ । भोलि सन्ध्याकालीन समयमा भेट्ने वाचाका साथ कलआउट गदै म विछ्यौनामा पल्टिन्छु । धड्कनको वेग तीव्र गतिमा बढ्न थाल्छ । मन एकदमै बैचन हुन्छ । कहिले भोलि हुन्छ र उसको अँगालोमा हराउन पाउँछु भन्ने झिनो आशाका साथ म आफैभित्र हराएर कुनै कल्पनाको संसारमा डूबुल्की मार्न पुग्छु ।

आजकल मलाई आभाष विनाका एकपल पनि काट्न गाह्रो हुन्छ । म ऊसँग समर्पित भइसकेकी छु । जसको पखाईमा वर्षाै बिताएकी थिएँ । उसँग मेरो बाल्यकाल अनि पाठशालाका तमाम समय बितेका थिए । यसो सोच्छु त्यो जीवनकै सुन्दर पल थियो । आभाषलाई म सपनामा पनि बिर्सन सक्दिन । जसले दिनप्रतिदिन अस्तित्व गुमाइरहेकी मलाई एउटा नयाँ परिचय दिएको थियो । मेरा पाइलाअघि उसले आफ्नो हात राखिदिएको थियो जसलाई टेकेर मैले संसार भ्रमण गरेकी थिएँ । साँच्चै आभाष मेरो जिन्दगी हो, मेरो जीउने साहारा पनि उही हो । ऊ विनाको जीवन त म कल्पना पनि गर्न सक्दिनँ । उही मेरो कल्पनाको राजकुमार । उही हो मेरो अस्मीताको रक्षक अनि कौमार्यको भोक्ता पनि । जसलाई मैले गाजल बनाएर आँखामा सजाएकी छु । उसले मेरो मुटुमाझ राज गरेको छ । म ऊबाटै नै परिचालित छु । बाल्यकालदेखिको हाम्रो पवित्र मित्रतालाई हामीले प्रेममा रूपान्तरण गरेका थियौ । जसको उपभोग अविभाज्य रूपमा गर्दै आइरहेका छौं ।

रात छिपिदै थियो । एकान्त कोठामा जूनको प्रकाश पनि मुस्काइरहेको प्रतीत हुन्थ्यो । म बिछ्यौनामा पल्टिएर शान्त गगनलाई नियाली रहेकी थिएँ । जसलाई शशी र अनगिन्ती नक्षत्रहरूले आनन्दमय तुल्याइरहेको महसुस गर्छु । कस्तो अद्भूत आशक्ति होला यस्तो । लाग्छ, ती चम्किला नक्षत्रहरूले मलाई नै चिहाइरहेका छन् । मेरै निम्ति हाँसीरहेका छन् । ती ताराहरूमा म आभाषलाई खोजिरहेकी छु । कतै उसले पनि मलाई एकटकले हेर्दै पो छ कि ?

अनायासै क्रमभङ्ग हुन्छ । मोबाइलमा म्यासेजको रिङ्ग बज्छ । जसमा आभासका यी प्रिय शब्दहरू पढ्छु– “हेई, बेबी ! आइम् मिसिङ्ग यू । आई रियल्ली मिस यू । आइल् लभ यू अल लङ लाइफ....” म मोबाइलमा लेखिएका अक्षरलाई चुम्छु । भोलिको असीम भेटघाटलाई आँखामा सजाउँदै म निद्रादेवीको शरणमा पुग्छु ।

बिहानदेखि नै म एकदम हतारिएकी थिएँ । साँझ ५ बजे प्रतीक्षामा पटक–पटक भित्ते घडीमा नजर अल्झिएको थियो । एक दिन बिताउन पनि वर्षौ बिताएझैँ भान हुन्छ । समयको वेग र घडीको सुई एकदम सुस्त गतिमा दोडिएझैँ लाग्छ । सूर्य क्षितिजपारी नपुग्दै पुनः एक पटक ऐना अगाडि उभिएर आफूलाई सक्दो सिँगारिएकी थिएँ । ऐनामा आफूलाई सजाउँदा एकदमै काउकुती लाग्दै थियो । पुरूषविना नारी सौन्दर्य अधुरै रहन्छ । मात्र आभाषको लागि म आफूलाई सजाउँदै थिएँ ।

फक्रदै गरेको हाम्रो प्रेमलाई फुलाउनका लागि, तिमी र मबाट हामी हुनका लागि म आभाषको प्रतीक्षामा थिएँ । दिनले रातलाई स्वागत नगर्दै, सूर्यले आफ्नो स्थान चन्द्रमालाई नदिदै र जूनेली रातले पाइला नटेक्दै म तोकिएको समयमा सोही ठाउँमा पुगेँ । मनमा अनेकन खुलदुलीहरू मच्चिरहेका थिएँ ।

तर आभाषबाट विलम्ब हुदै थियो । म आभाषको पर्खाईमा बसिरहेकी थिएँ । बेला–बेलामा मन्द हावाले मेरो शरीरलाई स्पर्श गर्दैै थियो । त्यो स्पर्शले आभाषको महसुस हुने गर्थो । हावाका सुसेलीवृक्षले ब्यूझाउँदा म यथार्थमा उत्रिने गर्दथेँ । म भयभीत भइरहेकी थिएँ । मेरा आशाका सम्पूर्ण तारहरू चुडिन थाले । अनेकौ डर र शंकाले म कुडिदै गयो । जति साँझ बढ्दै जान्छ त्यति नै मेरो मन अन्धकारले छोप्दै गयो । मुटु भारी भएर आयो । मन छिया–छिया भएर पोल्न थाल्यो । आभाषलाई कैयौ चोटि सम्पर्क गर्दा पनि सम्पर्क भएन ।

अकस्मात् मोबाइलको रिङ बज्यो । म बैचनले हत्तपत्त फोन उठाउँछु–
“छोरी तँ कहाँ छेस् ?”
“किन र मम्मी ?”
“नानी, आभाषको बाइक एक्सीडेन्ट भएछ, लौ तँ झट्टै आइज ।”

‘हँ’ भन्ने शब्द मात्र उच्चारण गर्न सकेँ । म ती वाक्यांश सुनेर लट्टिएँ । कति खेर आफ्नो स्कुटर कुदाएँ । कति खेर ती रोडका घुम्तीहरू पार गरेँ । मलाई केही पत्तै भएन । म दौड्दै हस्पीटलको ‘इमरजेन्सी वार्ड’ मा पुग्छु । आभाषलाई सेतो कपडा बेरेर बेडमा राखिएको रहेछ । मैले उसलाई देख्न साथ आफूलाई सम्हाल्न सकिन्छ । म उसको अनुहारभरी अधाधुन्द चुम्बन गर्न थाले । मैले उसको वियोगमा आँसुका धाराहरू बगाएँ तर दैवलाई मेरो प्रेमको कुनै असर परेन । ऊ कस्तो निष्ठूरी रहेछ । मलाई एक्लै यो संसारमा छोडेर गयो ।

प्रेमको कोपिला फक्रर्न नपाउँदै ओइल्याएर गयो । जसले प्रेमको सुगन्ध छर्ने थियो । मेरो प्रेम सीमलको भुँवा जसरी उडिरह्यो । लाखौं मानिसको भीडमा आज म एक्लै भएकी छु । न त सपनाको झरीले रूझाउँछ, न त बसन्त ऋतुले नै ब्युझाउँछ । म खडेरी परेको याम जसरी उजाडिएकी छु ।

भान्साबाट मम्मीको आवाज सुनिन्छ–
“छोरी कति ढिला गरेकी ?”
“ठिक पर्दैछु मम्मी ।”
“छिटो आइज । अबेला भइसक्यो ।”

आज म आभाषको अन्त्येष्टीमा जाँदैछु । उनको शरीलाई कफिनमा सजाएर राखिएको होला । म उनको समाधिमा हाम्रो प्रेमको बुकी फुल चढाउनेछु । अलविदा–आभाष ।

जनता क्याम्पस, स्नातक

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

दुङ्मा

दुङ्मा*
- हेमन यात्री

कहाँबाट आएर बस्छ
यो पुरातात्विक हावा ?
दुङ्माको काखमा
र गाउँछ–
दुङ्माली जिब्रोको संगीतमा
यहाँका आदिवासी अवशेषहरु

‘लागभग
बाहसाय वार्षअघि’
पौवाखेसाङ* थुमको युद्धमा
खेदिएका चोखाङ* परिवार
कति रोए होलान्–
टङ्माटेन* मा छोडिएका मुन्धुम सम्झेर
पुलिक*, पटुके* र मट्टीमाला* सम्झेर
रोए होलान् कति–
फलामे चुरा*, ढलोट*, मादले* र
उत्तर दक्षिणतर्फ फर्केका आफन्तका ढुङ्गे चिहानहरु सम्झेर

मरुभूमिजस्तो निर्जन एकान्तमा
पूर्खाहरुको रगत कुरीबसेको छ
टङ्माटेन आजकल
सम्झनाको सिलौटामा घोटिएर बसेको छ
साप्टेनहाङ* दरबार
इतिहासको पिँधैपिँध भएर बगेको छ
पिखुवा* र अरुण
बेहोस–बेहोस छ
जीवन–मृत्यूको आकस्मिक सेवामा
घाइते भाषा
धन्य !
नक्छोङ* को धनुकाँडले मूल फुटेको पानीले
तीर्खा मेट्तैछन्
रेलेटोल*..... खउटोल* र साहुटोल*

यो पुरातात्विक हावा
अझै गुनगुनाइरहेछ दुङ्माली ‘कोरस’मा–
पुङवत* पौवेन* र वत्पङ* हरुको गीत
जसले बिर्सदैँ हिँडिरहेछ
आफ्नै अनुहार हेर्ने ऐनाहरु ।




*दुङ्मा/*नक्छोङ – राई वान्तवा/दुङ्माली भाषाअनुसार पिउनु/धामी । मिथक अनुसार भोजपुर र धनकुटाको सीमाक्षेत्रमा बालबच्चा खाने एक शक्तिशाली राक्षसलाई मार्ने भोजपुर कटुन्जेका लुहुन थरका नक्छोङ (धामी) ले तन्त्रमन्त्रको शक्ति प्रयोग गरी राक्षस मारेर घर फर्कने क्रममा तिर्खा लागेको र कतै पानी नपाएपछि आफैंले बोकेको धनुकाँडले वाण प्रहार गरी पानीको मूल फुटाई तिर्खा मेटेको कथन छ । यही पानी पिउन पाएको खुशीयालीमा धामीले आफ्नै वान्तवा भाषामा त्यस ठाउँको नाम दुङ्मा (पिउनु) राखिदिएको । पछि यहीँ दुङ्मा अपभ्रंश हुँदै दुम्मा भन्न र लेख्न थालिएको हो । अझै पनि नक्छोङले वाण प्रहार गरी मूल फुटेको पानी देख्न र पिउन पाइन्छ । २०५८ को सर्वेक्षण अनुसार देशमा बोलिने विभिन्न आदिवासी जनजाति भाषाभाषी मध्ये दुङ्माली भाषा लोपोन्मुख भाषाको सूचीमा पर्दछ । *पौवाखेसाङ – २०१८ को राज्य पुनरसंरचना अघि भोजपुर जिल्लामा १६ थुम राज्य थिए । जसमध्येको पौवाखेसाङ थुम एक हो । *सापटेनहाङ – प्राचीन दुङ्माका एक राजा बस्ने घर÷दरबार । *चोखाङ – प्राचीन दुङ्माली शासक÷नागा जातिको मुखिया । *टङ्माटेन – दुङ्माली भाषा अनुसार खेदिएको गाउँ । *पुलिक/पटुके/मट्टीमाला /फलामेचुरा /ढलोट /मादले – आदिवासी किराँत नागाहरुको साँस्कृतिक पहिचानका अवशेषहरु । *हाङवाङ /पुङवत /पौवेन /वत्पङ – प्राचीन दुङ्माली शासकहरु । जसलाई आज राई जातिका थरहरुका रुपमा लिइन्छ । दुङ्मा, जहाँ आजपनि यी थरहरु सुरक्षित बसोबास गरिरहेका छन् । *पिखुवा – भोजपुरको मध्यभागमा बग्ने एक प्रसिद्ध खोला ।

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

अझै त केही बितिसकेको छैन !!

अझै त केही बितिसकेको छैन !!


निस्सासिँदै फोहोरको थुप्रोबाट उम्केर
एक 'ठुलो' मान्छे,
सुकिलो मान्छे,
गर्बिलो मुस्कानकासाथ
डिटरजेन्ट साबुनफ्याक्ट्रीको उदघाटनमा
घाँटीको नसा फुलाउँछ
बिडम्बना! ऊ दुङ्दुङी गन्हाउन छोड्दैन
के गर्नु! नियतको मयल पखाल्ने साबुन बनेकै छैन!!

बिज्ञानको चमत्कारमा खुम्चिएको,
प्रबिधीको कब्जामा निस्सासिएको
एक पसर ब्रम्हाण्ड
खोकिलामा च्यापेर,
दुनियाँ दुरीबिहिन बाँचेको छ आज
बिडम्बना! आत्मा र भाबना मात्र दूर दूर भाग्दोछ
हृदय जोड्ने कुनै आबिस्कार भएकै छैन!!

सत्यको सपथमा
ज्ञानी गुरुहरु
ध्यानी धुरन्धरहरु
पारदर्शी लोकोपदेश प्राङ्गणमा उभिएर

ढाँट्नु र छल्नुको परिणति व्याख्या गर्छन्,
बिडम्बना! हृदयको नेपथ्यमा
आँफैँलाई ढाँट्नुको मनोदशामा च्याँ च्याँ रुन्छन्
स्वस्पन्दन नियाल्ने सुक्ष्मदर्शक यन्त्र बनेकै छैन!!

हो यहाँ केही छैन
मनदेखी मन जोड्ने पुलपुलेसा,
सम्बन्धका चिरा पुर्ने मल्हम्पट्टी,
ब्यक्त वाणी साकार पार्ने
आत्माको धङ्धङी नाप्ने मिटर फित्ता
केही बनेकै त छैन
देखिएकै छैन
सुनिएकै छैन
अनी छैन खुशीका बिराट आकाशगंगा,
क्षमाशिल मनका उष्मापूर्ण झंकार,
झुटका सेता पर्दा बाहेक
केही छ त केवल एकलकाँटे महत्वाकाँक्षाको ओरालो यात्रा!
हृदयको स्पन्दन सुन्दै
युगको उज्यालो थुम्को टेक्ने अभियान चालिएकै छैन ।

आउ! मान्छेहरु!
हृदयको न्यानोपनमा लुट्पुटिँदै,
आँफैँसङ्ग आफुलाई साक्षी राखेर,
मान्छे-मान्छे बिचको दुरि मेटेर
जिन्दगीको गीत गाउँ,
बाँच्नुको घनघस्यामा बिसाउँदै र बत्तिँदै
भाईचाराको रङ्गले ब्रम्हाण्ड रङ्गाउने कसम खाऔँ
अझै त केही बितिसकेको छैन !!

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

~अनन्त यात्राको शुरुवात~

म दैव हुँ !
मूर्खहरुको भीडसँग डराउँछु,
र
हतार हतार उक्लिन्छु।
आलोचनाका भर्यांग चढेर
हाँस्दै हाँस्दै म !
आफ्नै घरको तलामाथि-

किन कि मैले देख्नु छ।
यो पृथ्वीको धरातल-
तिमीले सम्झेको आकाश-
साँझ बिहान जिवन खेल्ने आँगन-
तेसो र म चुपचाप उक्लिन्छु।
माथिल्लो तला
सपनाहरुको खकान बोकेर....

पानको पात नाघेर
सिमारेखा काट्ने घामसंग
म बटुवा-आकशको दुरीमा
केही गुनासो गर्दिन।
समयले अन्वेषणको पर्दा उघारे पछि
पाईला पाईलामा युग बोल्नेछ।

पानको पतबाट तप्किन थालेका
तप्-तप् शीतहरुको रतिरागले
अनुरागको हांगा नभाँच्नु थियो।
अब थूरहरुहरु नै बटुलेर
जिवन बाल्छु यतै कतै-
अनिकाल पोलेर खरानी-खरानी
अकाल सपनाहरुको संरक्षणमा-
सहकाल खोज्ने मूलबाटो कोर्छु।

समय सडकमाथि
चेतना चक्का गुड्छ्।
अब अनन्त यात्राको शुरुवात-
यो विशाल धरातलको छेउ-कुना
इतिहासका नाङ्गो इतिहासहरु खोज्न। 

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

तिम्रो याद आउने बाटो.......

तिम्रो याद आउने बाटो छेकी दिउँ कि अब
कोरिएका बिगतहरु मेटी दिउँ कि अब

भेटिएर व्यर्थै रोग बल्झ्यो जिन्दगीमा
सिङ्गो मुटु टुक्रिएर अल्झ्यो बन्दकीमा
उकासेर लिलामीमा बेची दिउँ कि अब
कोरिएका बिगतहरु मेटी दिउँ कि अब


छुट्टीनु नै रैछ आखिर दुई किनार जस्तो
तेसैले नै आस्था भयो मक्किएको बार जस्तो
ढलेका ति सपनासबै टेकी दिउँ कि अब
छलेका यी विपनासबै लेखी दिउँ कि अब


तिम्रो याद आउने बाटो छेकी दिउँ कि अब
कोरिएका बिगतहरु मेटी दिउँ कि अब

 

मनु लोहोरुङ

शितलपाटी-६ संखुवा सभा

हाल:- इजरायल  

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

कविता - सुदिप कोइराला

फाटेको डोकोमा भारी अडीन्न,
विज नरोपे भकारी भरिन्न।
यो सत्य थाहाछ हर जनलाइ,
तैपनी हेर किन कर्म गरिन्न।।

हिउ्दमा वर्षाले विश्राम लिदाँ
चुहीने छाना टाल्नु ठानीन्न।
ज्ञानीको आडमा शिक्षा लिएनी,
गुरु नपीटे यहाँ चेला मानिन्न।।

फाइदाको उद्योग आगो नलाए,
मजदुर नेता कहिल्यै जानिन्न।
खुडकीला चढ्नेको गोडा नताने,
विश्वमा नेपाली भनेरै चिनीन्न।।

सुदिप कोइराला
काठमाण्डु,नेपाल

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

कवि सुनुवारको कविताकृति सन्तानहरू विमोचित

कवि सुनुवारको कविताकृति सन्तानहरू विमोचित


विश्व नेपाली सहित्य महासंघद्वार प्रकाशित कवि रामकृष्ण सुनुवार 'आँकला' को नवीनतम कविताकृति सन्तानहरूको विमोचन नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति वैरागी काइँलाले आज प्रतिष्ठानकै प्रेक्षालयमा विमोचन गर्नु भयो ।

प्रवासमै रहेर अढाई दशकदेखि साधनारत श्रष्टा आँकला को प्रस्तुत कृतिमा कविताहरु समाविष्ट छन् । सोही अवसरमा कुलपति काइँलाले कथाकार टंकराम सुनुवार 'सिर्सेली' को लघुकथा संग्रह परेङ को पनि विमोचन गर्नु भयो । कवि आँकलाको कविता कृति माथि प्राज्ञ डा. गोविन्दराज भट्टराई
र श्रवण मुकारुङले समीक्षत्मक टिप्पणी गर्नु भएको थियो भने कथाकार सर्सेली को लघुकथा कृतिमाथि प्राज्ञ भाउपन्थी र डा. रविन्द्र समीरले समीक्षा गर्नु भएको थियो ।

विश्व नेपाली सहित्य महासंघका उपाध्यक्ष रमेश पौडेलको सभापतित्वमा सम्पन्न सो समारोहमा मनोरमा सुनुवारले स्वागत मन्तव्य दिनु भएको थियो भने कवि आँकला र कथाकार सिर्सेलीको लेखनी व्यक्तित्वका बारेमा अतीत मुखिया र शशि लुमुम्वुले प्रकाश पार्नु भएको थियो ।

-नेपाल व्यूरो

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

लिगलिगकोटमा कविता

प्रायः सहरका साहित्यिक समारोहहरूमा भेटिने कलमजीवी शनिबार भने लिगलिगकोटमा देखा परे । राजधानी, चितवन, पोखरा, गोरखालगायतका राष्ट्रिय तथा स्थानीय साहित्यकारले घलेहरू दौडेर राजा हुने परम्परा बोकेको स्थानमा सिर्जना प्रस्तुत गरे ।

नारायणप्रसाद देवकोटा जेल चलान भएका पूर्वमन्त्री चिरञ्जीवी वाग्लेलाई छेड हान्नमा रमाइरहेका थिए ।

महल तिमीले ठड्याएथ्यौ

किन धेरै खायौ ?

त्यसैले हो तिमी आज

खोरतिर गयौ...

देवकोटाले गोरखाकै अर्का नेता माओवादी उपाध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराईको अन्तर्पार्टी दुखेसो कहन भ्याए ः

बोर्ड फस्ट भा'छ एउटै नेता

आज हाम्रो देशमा

न्याकिरा' छन् आज उसलाई पाखण्डीको वेशमा...

देवकोटाले ताली पाए । यो ऐतिहासिक थलामा रचना वाचन गर्नेमा तीन दर्जनभन्दा बढी साहित्यकारहरू थिए । ललितपुरका गोपाल सञ्जेलले सन्त नेता कृष्णप्रसाद भट्टराईलाई स्मरण गरे । साहित्य सञ्जाल नेपाल र लिगलिग साहित्य समाजद्वारा आयोजित माया-प्रेमका सिर्जना समेत सुनिए । साहित्यकार सरुभक्तले स्थानीय साहित्यप्रेमीको स्वागत, सत्कार र रहनसन सम्झाउने सिर्जना प्रस्तुत गरे । विनय कसजुले देशमा दैनिक जातीय रूपमा उठ्ने मुद्दालाई व्यंग्य गर्दै लघुकथा सुनाए । उनले सडकका घाइतेलाई जातीय एम्बुलेन्स होइन, नेपाली एम्बुलेन्स आवश्यक परेको औंल्याए ।

कवितामा वैदेशिक हस्तक्षेपका कुरा पनि उठे । जस्तो, बालकृष्ण थपलियाले सुनाए ः

हामीहरू घर बनाउने

सल्लाह गरिरहँदा

छिमेकीहरू पनि चासो राख्छन्

हाम्रो सुन्दर घर बनाउन

देखाउँछन् थरिथरिका नक्साहरू

कोही दक्ष्ािणका, कोही उत्तरका

कोही समुद्रवारिका,

कोही पारिका...

सिर्जना वाचन गर्नेहरूमा युवराज नयाँघरे, नरनाथ लुइँटेल, राजनविक्रम थापा, टंक उप्रेती, दीपक समीपलगायत समेत थिए ।

पालुङटारबाट निस्केको साहित्यिक यात्रा आँपपीपल, हार्मी, खोप्लाङ हुँदै गोरखा सदरमुकाम आएर आइतबारै टुंगिएको छ । साहित्यमार्फत पर्यटन प्रबर्द्धन गर्ने उद्देश्यले घले राजाहरू दौडने स्थान चेपेघाटबाट साहित्य यात्रा सुरु गरिएको आयोजकले जनाए । source:ekantipur

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

धन कमाउने सपना गजल संग्रह बिमोचित

आदर्श प्रधान

काठमाडौं । अनाममण्डली बाट प्रकाशित कृष्ण के श्रेष्ठ “काल्स” द्घारा लिखित धन कमाउने सपना नामक गजल संग्रहको बिमोचन कार्यक्रम २८ गते पद्य कन्या क्याम्पस बागबजारमा समपन्न भयो । अनाममण्डलीको अध्यक्ष घनेन्द्र ओझाको सभापतीत्वमा समपन्न उक्त कार्यक्रममा प्रमुख अतिथिद्घय गजलकार प्राज्ञ बूँद राणा, साहित्यकार धनराज गिरि, साहित्यकार बुलु मुकुराङले संयुक्त रुपमा उक्त गजल संग्रहको लोर्कापण गर्नु भयो ।




बलराम दाहालले संचालन गर्नु भएको उक्त बिमोचन कार्यक्रममा अनाममण्डलीका सदस्य जय गौरेलले स्वागत मनतब्य दिनुभएको थियो । उक्त कार्यक्रममा गजलकार सरोज घिमिरेले धन कमाउने सपना गजल संग्रहको समिक्षा गर्नुभएको थियो । गजलकार घिमिरेले गजलमा बहरको हिसाबले केहि समस्या देखिएपनि गजल समय सान्दर्भिक लागेको बताउनुभयो । गजलकार ज्ञानु बिद्रोहीले पनि उक्त गजलको समिक्षा गर्नुभएको थियो । गजलकार बिद्रोहीले श्रेष्ठको पहिलो सृजना भएता पनि सारैनै स्तरिय लागेको र सरल शब्दमा मिठो गरि पस्केको बताउनु भयो । गजलकार कृष्ण के श्रेष्ठ “काल्स”ले आफ्नो गजलको बारेमा र एउटा गजलपनि बाचन गर्नु भयो । उक्त गजल संग्रहको एउटा गजल गायक दिपक स्वप्निलले गाउनु भएको थियो । उक्त संग्रहमा ६१ वटा गजलहरु समावेश छन ।


उक्त बिमोचन कार्यक्रममा श्रेष्ठ प्रिया पत्थरको गजल संग्रह ओभाएको छैन आँखा र अनाममण्डलीको अनाम पत्रिकाको पनि लोकार्पण गरिएको थियो । बरिष्ठ कलाकार मदनदास श्रेष्ठ, डा.दिपक खड्का लगायतले मनतब्य दिनु भएको थियो ।

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

अपरिभाषित प्रेम

फेब्रुअरीको जेरुसेलम शहरमाथि बिहानको मधुरो घामले अघि नै आँखा उघारी सकेको थियो । इजरायलको राजधानी शहर जेरुसेलम, नाब्लास स्ट्रिटको किनारमा उभिएको यो अग्लो भवनको पाँचौ तल्लाको झ्यालबाट एकपटक भुइँतिर नियाल्छु । एउटा भुवादार स्विटर र मफलरले हिउँ खस्ला जस्तो सिरेटोलाई छेक्दै भ्यालेन्टिना रातो गुलाफ लिएर अघिदेखि पर्खिरहेकी छ ।

जाडो याम भ्यालेन्टिनालाइ शत्रु जत्तिकै लाग्छ । किन ? यसो भन्न उसलाई पटक्कै संकोच लाग्दैन कि उसले यी चिसा मौसमहरुमा आफ्नो जवानीलाई उनीका बाक्ला लुगाभित्र कैद गर्नु पर्छ र आफ्नो रहर लाग्दो यौवन यसरी गुम्सिएलाझैं थुन्नु परेको उसलाई पटक्क मन पर्दैन ।


हाइ भ्यालेन्टिना !
हाइ ! किन ढिला गर्यौ त ओर्लन ?
माथिबाट केहीबेर तिमीलाई हेरेर बसेँ, मलाइ पर्खिरहेको ।
त्यसो भए मेरो कविता पनि लेख्यौ कि ?

भ्यालेन्टिना ओभिलिन्स्की, यो रसियन युवतीलाई थाहा छ, म कविता लेख्छु मेरो भाषामा । पारिला घामका धर्काहरु पछ्याउदै पार्कमा बिताएका स्वर्णिम पलहरु हुन् या मुखबाट उठेका बाफका धुँवाहरु साट्दै कुनै रेस्टुराँमा बितेका अनमोल क्षणहरु , कत्रो खुसीको कुरा ! नबुझे पनि बुझेझैं गरी भ्यालेन्टिना मेरा कविताहरु सुन्न मन पराउँछे, र म उल्था गरी गरी उसलाई सुनाउछु ।

पार्कबाट बहेको मिठो सुवास, भ्यालेन्टिनाको तनको सुगन्धसंग मिसिएर वातावरण मोहक बनिरहेको थियो । फुलको हांगा माथिमाथि उचाल्दै छाता ओढेर पर्खिएझैं पार्कको एउटा कुनामा रहेको खाली बेन्चमा जिउ बिसाउने बित्तिकै भ्यालेन्टिनाले आज पनि प्रश्न गरी - तिम्रो साच्चिकै बिहे भएको छैन ?

'होइन'को भावमा टाउको हल्लाउदै म भन्छु - तर कसैसँग मेरो प्रेम भएको चाहिं म स्वीकार गर्छु ।
को हो नि त्यो ? कस्ती छ म पनि चिन्छु कि ?
यी, यो गुलाफ जस्तै मेरै आँखा अगाडी उभिएकी, उसको आँखामा हेरेर म भनिदिन्छु - मेरी प्रेमिका उही हो।
भ्यालेन्टिना शर्माएर रातो हुदै भन्छे - फेरी ढाँट्यौ तिमीले ।

......................................

हो भ्यालेन्टिना, शायद तिमी सही छ्यौ.. यो सम्बन्धको नाम प्रेम नहुन सक्छ । प्रेम कस्तो हुन्छ ? यसको आकार स्वरूप या अनुभूतिका कुनै पनि रंगहरु मैले केलाउन सकेको छैन । एउटा लेखक भएर मैले प्रेम र यसका परिभाषाहरुलाई अनेकौं तरहमा व्याख्या गरें हुँला यद्यपि म आफू चाहिं कहिले प्रष्ट भईन कि प्रेम के हो ?

हरेक पटक प्रेमको वहसले गहिराइ लिदै गए पछि म त्यही स्मृतिको सागरमा डुब्न पुग्छु जुन स्मृति करिब एक दशक देखि म भित्र थुनिएर रहेको छ ।

हँ फेरी कता हरायौ ? आफ्नै सम्झनाको समुन्द्रमा डुबेको मेरो आँखा अगाडी हात हल्लाउदै उ भन्छे - भनि हालें नि मैले, तिम्रो कोही छ जसलाई तिमी सम्झिरहेका छौ, को हो त्यो ?

प्रिय भ्यालेन्टिना ! बर्षैादेखि एउटा अन्जान, अज्ञात अन्धकारले थुनिएर म आफै बसेको बेला कसरी भनुँ, मेरो छाती भित्र कैद भएका ती स्मृतिहरु प्रेमका डोबहरू हुन् या होइनन ? सुन्छैा भने सुन, यो उसैको कहानी हो जसलाई तिमी यतिखेर मेरी प्रेमिका भनेर सोची रहेकी छ्यौ ।


त्यो समय थियो जुनबेला अहिले झैं छपक्क इन्टरनेट, वेव्डायरी या विद्युतीय संजालहरु थिएनन । यसर्थ लेखकले प्रतिक्रिया कुर्न महिनौं पर्खनु पर्थ्यो, पत्रिका या पोस्ट बाकसमा ती पाठक प्रतिक्रिया बनेर आउँथे । म आफै पनि मन परेको लेखकलाई यसरी पत्र कोर्थे र प्रसंशा गर्थें या उनका रचनाहरुमा टिप्पणी गर्थें । लेखक र पाठकको भावनात्मक सम्बन्ध गहिरो हुन्थ्यो ।

म त्यस्ताका एउटा सामान्य लेखक थिएँ, समयले बनाएको । पत्रिकामा साहित्यिक स्तम्भ चलाउथेँ । साहित्यिक अभिरूचि भन्दापनि अनेकैाँ सपना बोकेर गाउँदेखि शहर पस्ने एउटा प्रतिनिधि किशोरले गर्ने अभावसंगको संघर्ष या जिविकोपार्जनको उपक्रम मात्र थियो मेरो लेखन । यद्यपि प्रतिक्रियाहरुबाट के अनुमान गर्न सक्थें भने, पत्रिकाको मेरो जागिरे साहित्यकर्मले एउटा बहाव बनाई सकेको छ । म मान्छेको प्रेम र जीवन, भोगाई, घटनाक्रम र आवृत्तिहरुको एउटा अटुट सिलसिला लेखिरहेको छु जुन सिलसिला प्रत्येक अंकका स्तम्भमा कुँदिएर कहिले नटुंगिने धारावाहिक उपन्यासमा परिणत भएको होस् ।

अचानक कुनै विशेष कारणले पत्रिकामा लेख्ने क्रम टुटेको मात्र थिएन, मेरो लेखन यात्रा र साहित्यिक गतिबिधि निमिट्यान्न भयो । दिन, हप्ता गर्दै महिनौं बित्यो । म लेखनमा फर्किनँ । मैले रमाउने बिषय अरु नै केही पाउन थालें ।

त्यसपछि, एकदिन एउटा लामो पत्र आयो ।



प्रिय लेखक!

म तपाईकी प्रशंसक । सम्झनुहोस यत्ति हो मेरो परिचय । जो तपाईले कुँदेका शब्दहरुसंग मोहित भएकी छे । तपाईका श्रृजनाहरुको प्रभाव मेरो मनको भित्री सतहमा प्रेम भन्दा गहिरोसंग बसेका छन्, कोरिएका छन् । तपाईले किन लेख्न छाड्नु भयो ? मेरो मनभित्र उर्लिरहेको यही प्रश्न र अस्वीकृति यो पत्रको कारण हो । तपाई यसरी पाठकसंग लयात्मक सामिप्यता राखी सकेर एकाएक आफै विमुख कसरी हुन पाउनु हुन्छ ?

साच्चै भनौँ मेरो उमेर र यो यौवनको चञ्चलताले कुनै ठुला ग्लामर क्षेत्रका कलाकार या रंगिन दुनियाका स्टारहरु प्रति कहिल्यै आकर्षण राखेन । मेरो आकर्षण भन्नु आदर्श भन्नु सधै लेखक साहित्यकारहरुमात्र भए । मेरो कोठाका भित्ता देखि लिएर मनका कुनाकुनामा भानुभक्त देखी लक्ष्मी प्रसाद पारिजातका तस्वीरहरु टाँसिएका छन । एउटा तस्वीर तपाईको पनि यसरी टाँसिएको छ, मानौ तपाईको शब्द साह्रित्य भाव वा शैलीले मेरो मन सुटुक्कै चोरेर लगेको होस, कुनै प्रेमिले प्रेमिकालाई चोरे जस्तै ।

प्रिय लेखक! म यो सब किन लेखी रहेको छु थाहा छैन । हुन सक्छ हाम्रो भेट कहिल्यै हुने छैन र यो एउटा साधारण पाठक पत्र बाहेक अरु केही पनि होइन । पत्रिकामा छापिने तपाईका हरेक स्तम्भहरुको पर्खाइमा सधै अधीर भैरहेकी हुन्थेँ र त्यो धैर्यताको सिमाना आज टुटेकोले यो पत्र लेख्न विवश भएकी हुँ । त्यसो त मेरो मनको डायरीमा तपाईका कविताहरु र कथाहरु कहिल्ये नउप्किने गरी सजिएका छन् । तपाईका ती पँक्तिहरु,पत्रिकाका कटिङ्गहरु मैले मेरो शयन कक्षका भित्ता दराज र ऐना भरी पनि टाँसेको छु । तपाइका कति कथाहरुहमा मैले आफूलाई नायिकाको रुपमा उभ्याएकी छु । आफै हाँसेकी छु र आफै रोएकी पनि छु । साथीहरुले संगित फिल्म वा फेसनका कुरा गरिरहँदा मैले तपाईका कुरा गरेकी छु र साहित्यका कुरा गरेकी छु ।

एक हिसावले ती शब्दहरुसंग मेरो प्रेम भएको छ, एकतर्फी प्रेम । कुनै पाठकले यतिका प्रेम गर्दागर्दै पनि तपाई किन साहित्यबाट भाग्दै हुनुहुन्छ ? म यही बुझाउन चाहान्छु ।
प्रिय लेखक, तपाईले लेख्न छाड्नु भयो भने तपाईका शब्दसंग त्यो मेरो अनुराग सबै मर्नेछ । त्यसको हत्या हुनेछ र तपाईलाई पाप लाग्ने छ ।

पत्र रहस्यमय थियो ।
न पत्र प्रेषकको नाम थियो न ठेगाना । खुलदुलीका बादलहरु छाती भरी मडाडीइरहे धेरे दिन सम्म । पत्र मेरो कथाको मख्य विषय जस्तो बन्यो । साहित्यमा फर्कन उत्साह बढेजस्तो भयो । मान्छेको मन न हो । सानै कुराले कति छिटो प्रेरित हुदो रहेछ । मैले फेरी लेख्न थालेँ ।

दोस्रो तेस्रो चौथो उसका पत्रहरु आउन थाले । प्रत्येक पत्रहरुले उत्साहको नयाँ संचार बोकेर ल्याउँथे । लेखनमा निरन्तरता आउन थालेपछि उ सबै भन्दा धेरै खुशी भएकी थिर्इ । एउटा अब्यक्त खुशी ममा पनि छाउन थालेको थियो उसका पत्रहरु आउन थाले पछि । कहिलेकाही त लाग्थ्यो उसैको मीठो प्रतिकृयाकै लागि यो सब लेखी रहेको पो छु की ? पोष्ट बक्सहरु घरिघरी खोल्दै म उस्का पत्रहरु पढ्न बर्षौदेखी आतुर भै रहेको छु जस्तो लाग्थ्यो । केवल एउटा पाठकपत्रले मेरो स्वभाव पुरै बद्ली दिएको थियो । तर, दुखको कुरा, पत्र एकतर्फी हुन्थ्यो । मेरो मनमा उसप्रति उठेका भावनाहरु पठाउने उसको कुनै ठेगाना थिएन ।

धेरै पछि मैले थाहा पाएँ मलाई प्रेम भएको छ, त्यो पत्रसंग, त्यो पत्रलेख्ने मनसंग, मान्छेसंग र भावनासंग । यस्तै भावनाले भरिएको मैले केही लेखेर छपाएँ “मेरो पहिलो प्रेम” ताकी उसले बुझोस । जसमा मैले उसलार्इ जान्न चाहे, "को हौ तिमी ?"

लगत्तै अर्को पत्र आयो, त्यही पत्र थियो जस्ले मेरो प्रेमको दृष्टिकोण पुरै बद्ली दियो । – निर्णायक र अन्तीम पत्र ।
पत्र यस्तो थियो ।

प्रिय लेखक!
एकैसाथ खुशी वा दुखी दुवै भर्इ रहेकी छु । प्रेमको कुनै परिधि हुदैन यसर्थ तपाई भित्र अंकुरित प्रेम प्रति मेरो कुनै गुनासो छैन । यद्यपी “तिमी को हौ” भन्ने प्रश्नले र मेरो भौतिक खोजीले म यतिखेर विचलित भै रहेकी छु । त्यसमा प्राप्तीको अभिलाषा निहित छ जुन मेरो प्रेमको परिभाषामा पर्दैन । तपाईको आग्रह अनुसार यदी म प्रस्तुत हुने हो भने म एउटा आम पाठकबाट तपाइकी विशेष कोही बनौला तर त्यसले मेरो पाठकीय प्रेम र तपाई प्रतिको लेखकीय सम्मानको न्याय गर्न सक्छ ? कदापी सक्दैन । मानिलिनुस मेरो नाम क, ख वा कुनै होला र मेरो ठेगाना कतै होला त्यसले के फरक पार्छ ? म तपाईकी प्रेमिका होइन । म तपाईको भौतिक उपस्थितिलाई प्रेम पनि गर्दिन यदि मेरो प्रेम छ भने तिनै शब्दहरुसंग मात्रै छ, जो तपाई लेख्नुहुन्छ ।

र तपाई पनि मेरो प्रेमको खोजी मेरै पत्रहरुमा गर्नुहोला । तपाईका हरेक प्रश्नहरूको उत्तर त्यहीँ खोज्नुहोला । ल ! सम्वोधनकै लागि सोध्नुहुन्छ भने भनिदिएँ मेरो नाम 'प्रेरणा' । एउटा आम पाठक बनेर भ्याएसम्म तपाईलाई लेख्दै गर्नेछु ।

प्रेरणा

अधुरो लाग्यो उसको पत्र । तथापी त्यसपछिका दिनहरुमा अझ गाढा हुदै गयो उसका प्रेमका आभास । खै किन थाहा भएन । प्रेरणा, त्यो नाम छातीभित्र सजिए झैँ लाग्न थाल्यो । जब जब म लेख्न बस्थेँ उसैको प्रेमको आभासले तरंगित भएको पाउन थालेँ । सायद त्यही थियो मेरो पहिलो प्रेम । उसले स्वीकारोस नस्वीकारोस तर मेरो स्मृतिको घरबाट त्यो नाम कहिल्यै मेटिएन । मेरो पहिलो प्रेमको रंग बनेर बस्यो जो अझ गाढा गाढा हुदै गयो ।


...............

भ्यालेन्टिनाको मुहारमा खासै परिवर्तन देखिन मैले हुन सक्थ्यो उसलाई मेरो पहिलो प्रेम कथा बनाउटी लागिरहेको छ । उसमा न त प्रेरणा प्रति इर्ष्या थियो न म प्रति सहानुभुति । उसले सहजै प्रश्न गरी, अनि आजकल उसको पत्र आउदैन त ?

भ्यालेन्टिना, म स्पष्ट छैन, तर यो इन्टरनेटको जमानामा अहिले पनि आउदो हो उसका पत्रहरु । टिप्पणी, इमेल, कमेन्ट वा थम्प्सअपहरु बनेर । तर, म आफैले पहिचान गर्न नसकेको मात्र हुँला ।

उसको संकेतलाई अहिले बुझ्दा मैले के थाहा पाएँ भने प्रेरणा कुनै भौतिक शरीर होइन, यो त एउटा आभास मात्र हो । जसरी प्रेमको कुने आकार या मुर्तस्वरुप छैन, जो देखिँदैन, जसलार्इ मनले मात्र अनुभव गर्न सकिन्छ । ज–जस्ले मलाई पढ्छन्, सुन्छन् मेरा कथाहरुमा डुब्छन् ती सवै मेरा 'प्रेरणा' हुन् । र, मेरो पहिलो प्रेम साहित्य हो ।

ड्रामाको कक्षा छ भ्यालेन्टिनाको, उसले कक्षा लिन नगर्इ हुदैन । पारिपट्टि माउन्ट ओलिभ उभिएको छ साँगुरो र घुमाउरो कुइनेटोनेर पुगेपछि सधै झै छुट्टिनेबेला भ्यालेन्टिनाका ताता ओठका स्पर्शहरू महशुस गर्छु म, जो हिउँदका घाम जत्तिकै प्यारा हुन्छन् ।

.......................

भोलि दिउसो फुर्सदमा म उसकोमा गएँ । उ तलसम्म लिन आर्इ ।

यो के अचम्म ! भ्यालेन्टिनाका कोठाको सजावट अचम्मसँग परिवर्तन भएको थियो । उसका प्रिय कलाकारका तस्वीर सधैँ मुस्काइरहने भित्तामा आज रूसी साहित्यकारहरू म्याक्सिम गोर्की, लियो टोल्सटाय, एन्टोन चेखोभ तथा अलेक्जेण्डर पुस्किनका तस्वीरहरु टाँसिएका थिए र महत्वपुर्ण वाणीहरु फ्रेमभित्र सजाएर राखिएका थिए । दराजको ऐनामा टाँसिएको थियो - मेरो एउटा तस्वीर र मेरो नेपाली हस्ताक्षरमा सजिएको कुनै कविताको टुक्रा । कोठाको यो परिवर्तन देखेर मैले भने भ्यालेन्टिना, के हो यो ? तिमी ‘प्रेरणा’को नक्कल गरिरहेकी छौ ?

हैन लेखक ! तिम्रो पहिलो प्रेमको नक्कल गरेर मैले तिम्रो त्यो पहिलो र संग्लो अनुभुतिलाई धमिल्याउन खोजेकी होइन। तर तिमी मलाई पनि एकपटक प्रेरणाप्रति हेर्ने नजरले हेर, जस्ले तिम्रा साहित्यहरु नपढेपनि, नबुझे पनि तिमीलाइ पढेकी छ, तिम्रो प्रेमलाई पढेकी छ । तिमीलाई थाहा छ प्रेमको कुनै भाषा हुदैन ।

अनुनयका शव्द बनेर यतिखेर भ्यालेन्टिनाको प्रेम पोखिई रहेको थियो मेरो अगाडी, प्रेमको नदीमा नुहाएर भिजेका जस्ता थिए उसका प्रत्येक वाणीहरु! सुस्केराहरु, जहाँ उसकै नदी भोल्गाको सुसाइ मिसिएको होस् ।

प्रेम के हो ? कस्तो हुन्छ प्रेमको रङ्ग ? म भित्र जुलुस बनेर उभिन्छन प्रश्नहरु । भ्यालेन्टिनाको आखाँको सागरमा छाल जसरी उर्लिएको जे देखी रहेको छु, प्रेम त्यो हो या प्रेरणाको पत्रमा कोरिएका शब्दहरु ? आज मेरो आखा अगाडि यी दुबै अनुभुतिहरु एउटै रङ्गमा रुपान्तरित भर्इ रहेका थिए । र मभित्र त्यो प्रेमको रङ्ग अझ गाढा गाढा हुदै गइरहेको थियो ।



(अडियो यशजीको आवाजमा)



कृष्णपक्ष
http://krishnathapa.com/

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

पोखरामा सायमीको कविता वाचन

साहित्यकार/कवि प्रकाश सायमीले पोखरामा शनिबार संगीतमा २० वटा कविता र एउटा गित वाचन गर्नु भएको छ । उहाँको कवितालाई थप सुमधुर बनाउन उपेन्द्र सिंहले पियानोको धूनसँगै करिब डेड घण्टा साथ दिनुभएको हो ।


सायमीको कविता यात्रामा ३० वर्ष पुगेको अवसरमा आयोजित एकल कविता वाचनमा सायमीले सुरुमै मातृभाषाको कविता जिबु ख्वाःपा जीगु जुयान जीगुमखु (मेरो अनुहार मेरै भए पनि मेरो होईन ) शीर्षकको कविता वाचन गरेर सुरुवात गर्नु भएको थियो । सायमीले लिबियामा अलपत्र परेका नेपालीहरुको समसामयीक घटनाक्रमलाई समेत ब्याङ्ग गर्दै मेरो घर मजि सुरक्षित छैन् तर पनि फकिदै छ, यती वेला म कमजोर छु जस्ता भावनाहरु पोख्नु भएको थियो ।



स्वर्गीय तारा देवि प्रति समर्पीत गर्नु भएको सायमीको कविताले दर्शकलाई मन छुने गरी वाचन गरेपछि उहाँले दुई पटक उक्त कविता वाचन गर्नु भएको हो । मौन छ तारा देविको स्वर, मौन छ नेताहरुको तष्विर पनि मौन छ, एउटा तारा आकासमा उदाइरहेको छ त अर्को तारा बागमतिमा अस्ताइरहेको छ भनी कविता वाचन गर्दा केहि कविहरुको आँखा समेत रसाएका थिए ।

यस्तै उर्दू गजलकार गालिवको नाममा लेखिएको गालिवाको चिना, पहाडको बाटो, तिमीलाई देखेको समय, तिमी र म, शकुन्तला नम्बर २ जस्ता कविताबाट उपस्थिति दर्शकलाई मन्त्रमुग्ध पार्नु भयो । उनले २०३६ सालमा रचित चकना शीर्षकको कविता पनि सुनाउनु भयो । अब कवितामा पनि म्यूजिक भर्नुपर्छ भन्दै उहाँले कविताका पानाहरु पल्टाउँदै कविता वाचन गर्नु भयो । कविताको पृष्ठभूमि जोड्दै उनले विभिन्न ठट्यौली पारामा कविता समेत वाचन गर्नु भएको थियो ।

शुभारम्भ द म्यूजिक जोर्नीको प्रस्तुतीमा र्याण्डम रिडर्स सोसाइटीले आयोजना गरेको कार्यक्रममा उहाँको कविता सुन्न वरिष्ठ साहित्यकार सरुभक्तदेखि लिएर सशस्त्र प्रहरीका पश्चिमाञ्चल प्रहरी प्रमुख दुर्जकुमार राइ, प्राध्यापकलगायत पोखरेली साहित्यकार, शुभचिन्तक लगायतको उपस्थित थियो । कविता वाचन सुन्न सहभागीहरुले २ सय रुपैयाँको टिकट काटेका थिए । सायमीले यसअघि गत फागुन १४ गते काठमाडौमा र २१ गते चितवनमा यस्तै कार्यक्रमको स्वाद दिनुभएको थियो । सायमीले कविता वाचन गरिरहँदा उपेन्द्रलाल सिंहले पियनोमार्फत् कवितामा मीठो धून भरे लगतै उपेन्द्रले पनि पियानो मार्फत कार्यक्रममा सहभागीहरुलाई मनोरन्जन प्रदान गर्नु भएको थियो ।

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

बि.सं. 2100(कविता)

राजकुमार _"पुत्ला"
effigyraj@gmail.com



अहो नि त
अतित कालजयी इतिहास भएछ
पत्याई नसाध्य छ वर्तमान
कायापलट भएको छ यूग

लोकतान्त्रिक स्तम्भ र
शहिदहरुको प्रतिमा देखेर
श्रद्धाले निहुरिन्छ शिरहरु

हिजो जस्तै लाग्छ
तिमीले
बिसे नगर्चीको बयान
सुन्न हिचकिचाएको
मेरो के लाग्छ ?
पहाडको पनि आयु हुन्छ महाराज भन्दा
कलमलाई टेरेनौ , पुत्लालाई पत्याएनौ

समयको यो फेरबदल
एउटा मिठो सुनामी भएको छ
शासकको कालो चरित्र र
शासनको धमिलो चित्र
दुवै एकै साथ
जनयुद्द र जनान्दोलनका
साइक्लोनहरु संगै बडारिएको
यतिका वर्षा बितीसके छ
रगतका कहाली लाग्दा फाल्साहरु
हजारौ बिधवा सिउदोहरु
अनगिन्ती टुहुरा बर्षहरु
आतंककारी समय
प्रतिगमनका प्रतिच्छाया
निरंकुसताका प्रतिबिम्ब
निषेधित गाउ र कर्फ्युमय शहर
उफ , हामीले भोगेका आर्तनाद
उस्तै दुरुस्तै
दरिद्र र मुर्दा तस्बिरहरुलाई
फासीमा चडाइएको छ आज
लोकतान्त्रिक संग्रालयका भित्ता - भित्ताहरुमा
आज मलाई गर्व छ
हिंसाको कुनै गन्ध छैन मेरो माटोमा
हिजो एम्बुश थापिने बाटो भरि
बरु ढकमक्क जीवन फुलेको छ
बारुदी सिट्रस हटेर
आकाश कन्चन भएको छ
र त निर्धक्क उडेका छन परेवाहरु
धराप धर्तिमा एकाएक
परिबर्तनको सात सुर्य उदाए पछी
हिजो आज टुक्रिदै गरेका
बिचरा छिमेकीहरु
इर्ष्याले भुतुक्क भएका छन
हाम्रो के लाग्छ र ?
समयको पदचाप पछ्याउन नजाने पछी
नारायणहिटी लोकतान्त्रिक संग्रालयमा
अनि नागार्जुन हाईट नाट्य गृहमा
अनुबाद भैसकेपछि
बयोबृद कवि महोदय ,जी . शाह.
झुपडीमा बसाई सरेको
झन्डै आधा शताब्दी भएछ
शासनको बागडोर सम्हाल्न
पुर्बार्धमा कुनै कसुर बाँकी राखेनन् यिनले
र पनि
पाप धर्मको चेष्टा बुझेपछी
जीवनको उत्तरार्धमा
थुप्रै साहित्यिक चमत्कार गरि
धेर थोर पाप पखालीरहे
निरन्तर लेखिरहे

मलाई राम्ररी याद छ
यिनले बिश्व विख्यात
नोबल साहित्यिक पुरस्कार बिजेता उपन्यास
" black friday "लेख्नु अघि
शब्द सापटी लिन
मेरो दैलो धेरै चोटी
ढकढकाएका छन
त्यति मात्र कहाँ हो र
ओस्कार एवार्डको सबै विधा जित्न सफल
"the end monarchy of himalayan " लेख्दा
श्रवण जी संग उठ बस नै गर्थे
hemlet in 2nd edation
नाटक हामीले धेरै चोटी
नागार्जुन नाट्य गृहमा
संगै हेरका छौ
त्यति बेला यिनी
सत्य लेखेर
मेरो पाप_ पुण्य
चुक्ता भो भन्दै ,
श्रबणजी संग फिक्का हाँसो हासिरहे

यतिखेर मेरा न्युरोनहरुमा
आबर्तन भै रहेछ
त्यो दिन अर्थात् गत हप्ता
खचाखच थियो शभा गृह
साथमा देशी बिदेशी असंख्य पाहुनाहरु
"अन्तराष्ट्रिय लोकतान्त्रिक काब्य सम्मलेन बि. सं. 2100 "
को कुरा हो यो
हलको एउटा कुनामा श्रवण ,जी. शाह. र म
उच्च राजकीय सम्मानका साथ
नियाली रहेका थियौ
काब्य सृंखला
यति बेला यिनी
दुनियाकै पाका र विशिष्ट कविमा गनिन्थे
उसो त हामी पनि के कम
राज्यको भत्ता खाएकै कवि थियौ
किन्तु फरक यति हो कुनै बेला
उनी शाषक हुदा हामी शाषित थियौ
श्रीपेचधारी हुदा उनी
हामी आन्दोलनकारी थियौ
श्रवण जी सडकमा बिसे नगर्चीको बिस्कुन सुकाउदै गर्दा
यिनी देश दौडाहामा थिए
कहिले तिर्थाघाटनमा हुन्थे
मैले यिन्कै पुत्ला दहन गर्दा
यिनी नागरिक अभिनन्दन थाप्न
भ्याई -नभ्याई गरेको दृश्य
टेली भिजनमा देखिन्थ्यो
समयले काचुलो फेरेको झन्डै आधा शताब्दी पछि
आज उनी र हामी एउटै आसनमा छौ
श्रवण जी भन्दै थिए - "हामी राज्यका सम्मानित कवि भयौ''
त्यतिकैमा जी. शाह बुढो स्वासले भन्दै थिए -
"कवि भन्दा बढी लोकतान्त्रिक स्रष्टा ..............."
मैले भने -कवि महोदय ,
"पशुपति नाथ भन्दा बलवान धन्य समय .........."

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

बहाई गार्डेनसँग लुट्पुटिँदै गर्दा

हरि मानन्धर "विवश"

विहानैदेखि सूर्यले इजरायलको व्यस्त शहर तेलअभिभको पखेँटा भरि कान्ति फिँजाइसकेको थियो । मेरो कोठाको झ्यालबाट सूर्यको किरण भित्रै पसेर कोठा नै रङमङ्ग्याईसकेको थियो । फेब्रुअरीको चिसो विहानीमा पनि सूर्यले भित्रै आत्मादेखि गर्मिलो पारिसकेको थियो ।  आजको यात्राको कारण हतार हतार तेलअभिवको केन्द्रिय बसपार्कतिर लम्केँ । वसपार्कको भित्र पसिसकेपछि सिधै छैठौं तल्लामा गएर बसको रूट हेरेँ । अघिल्लो बस छुटिसकेको रहेछ पुनः अर्को बस कुर्नुपर्ने भो । अर्को बस १० बजेपछि मात्रै रहेछ । अब फेरि एक घण्टा समय बिताउन मलाइ अति गाह्रो भो । यो एक घण्टा विताउन २ पटक त म चौथो तल्लामा झरेँ । बिहानै पसलहरू पन नखुलेका फेरि माथि नै जाने गरेको थिए । अन्तमा केहि सीप नलागेपछि क्याफ्टेरिया मा गएँ र कफी र केक मगाएर भकाभक हसुर्न थालेँ । समय प्रशस्तै थियो र पनि खै किन हो कुन्नी मलाई हतारै भैरहेको थियो । केक कफी खाइसक्दा पनि अझै १५ मिनेट बाँकी नै रह्यो । अब चाहि लामो यात्रामा तिर्खा लागिहाल्छ कि भनेर पानीको जोहो गरेँ । अनि बस कुर्न थालेँ ।

समय भन्दा १० मिनट अगाडि बस आइपुग्यो । बसमा चढ्ने हामी जम्माजम्मी ४ जना मात्रै थियौ । गाडी ठीक समयमा गुड्न थाल्यो । बसखानाको मूलद्वार हुँदै बस बाहिरियो । उत्तरी इन्टरचेञ्जको छतबाट गाडी हुत्तिँदै आइलोन हुँदै तेलअभिभबाटै बाहिरियो । विस्तारै बस हुईकिन थालेपछि मैले भगवती जीलाई फोन सम्पर्क गरेँ । त्यसो त उहाँसँग अगाडीदेखि नै बारम्बार हाइफाको उक्त स्थानमा पुग्नका लागि फोनसम्पर्क भैरहेकै थियो । पुनः वहाँले बहाइ गार्डेनको सुचना केन्द्रको नम्बर दिनुभयो । मैले पुनः उक्त सूचना केन्द्रमा फोन गरेर केहि सूचना लिने सुर कसेँ । फोन गरेपछि कम्प्यूटर मेशिनले अँग्रजीमा सूचना प्रवाह गर्न थाल्यो । म मोबाइल कानमा राखेर ध्यानपूर्वक सुनिरहन थाले ।

सूचना अनुसार बुधवार बाहेक हरेक दिन १२ बजे अँग्रजी गाइडले बहाइ गार्डेनदेखि मन्दिरसम्मको भ्रमण गराउँदो रहेछ । त्यस समूहमा घुम्नका लागि उक्त सूचना केन्द्रमा नाम टिपाएर ११.४५ बजेसम्ममा आफै हाजिर भैसक्नुपर्ने रहेछ । उक्त गार्डेन भित्रका सबै जानकारी दिँदै घुमाउने कुरा थाहा पाएपछि यो मन अत्तालिन थाल्यो । कारण त्यतिबेला करीव साढ दश बजिसकेको थियो र हाइफा पुग्न नै करीव डेढ घण्टा लाग्ने कुरा सुनेको थिएँ । तै पनि एकपटक ड्राइभरसँग सोधे । उस्ले ११.४० मा पुगिन्छ भनेपछि पुनः केहि हर्षले मन भरियो । इजरायलको बस करीव १२० किमी प्रति घण्टाको रफ्तारमा गुडिरहेकै थियो तैपनि मेरा लागि सो गति ढिलै भैरहेको थियो । मलाई स्ट्रिङ हातमा दिएको भए सकेजति एक्स्लेटर डबाएर हुईक्याउँथे जस्तो मात्रै लागिरह्यो । नभन्दै गाडी समयमा नै हाइफा बसपार्कमा पुरायो । ड्राइभरलाइ स्याबासी दिए । तर एकैछिनमा त्यो स्यावासी खेरै गए झैँ भयो । तुरून्त बहाइ गार्डेन जाने बस वा ट्याक्सीको जोहो गरेँ । महँगै भएपनि ट्याक्सी लिने निधो गरेँ । अनि स्थानीय एक जना भलादमीलाई स्थानमा पुग्न लाग्ने समय सोधेँ । ट्याक्सीमा गए पनि २० मिनेट लाग्ने कुरा बताए पछि म पानी पानी भएँ । यत्रो हतार गरेर आएर पनि समयले साथ नदिएकोमा आफैलाइ धिक्कार्दै विकल्पमा बस कुर्न थालेँ ।

१४ नम्बरको प्लेटफर्ममा १३३ नम्बरको बस आइपुग्यो । मनभरिका सारा खुशीहरूलाइ झण्डै तिलाञ्जली दिँदै लागे उक्त स्थानतिर । म चढेको बसले पहाडका कन्दराहरूलाई छिचोलेर माथि डाँडाकाँडातिर हानिदै अगाडि बढ्यो । डाँडामाथि बनाइएका अत्याधुनिक घरहरू, थुप्रै हरिया डाँडापाखाहरू, यिनै डाँडापाखाहरूको भिरालोमा मिलाएर बनाइएका आकर्षक बाटाहरू, मनमनै रमाइरहेँ । बसले डाँडाकाँडा घुमाउँदै फेरि ओरालो लाग्यो । ओरालो घुम्तीहरू काट्दै गर्दा मैले पटक पटक बहाइ गार्डेनको सबै भन्दा माथिको गेटमा जानु छ मलाइ भनिरहेकै थिए । ड्राइभरले हुन्छ भन्दै गाडी कुदाइरहेको थियो । २ जना पाले बसिरहेको कालो सुन्दर गेटमा लगेर रोक्यो र भन्यो यहि हो बहाइ गार्डेनको गेट । म हतार हतार बसबाट ओर्ले र गेटतिर हानिए । गेटमा गएर सोधेँ । तर अपसोच गाडी मैले भनेको गेट नभएर तल बीचको बहाइ युनिभर्सिटी छिर्ने गेटमा पो रोकेको रहेछ । फेरि उक्त गेटमा रहेका पालेलाई सोधेँ । उस्ले नजीकै छ तर हिडेर जान असम्भव छ वा धेरै समय लाग्छ त्यसैले तिमीले ट्याक्सी वा सामूहिक ट्याक्सीमा माथि जान सक्छौ भनेर सल्लाह दिए । म तुरून्तै अलि तलको बस कुर्ने ठाउँमा पुँगे । सिरूत कुर्नुभन्दा ट्याक्सीमै जाने निधो गरेँ र ट्याक्सी रोकेँ । २० इजरायली सकेल मात्रै रहेछ । अनि फेरि अगाडि बसमा आएको उहि बाटो हुँदै बहाइ गार्डेनको माथिल्लो गेट पुँगे । गेट नजिकै हाइफाको डाँडामा अवस्थित ठूला र अग्ला होटेलहरूले स्वागत गरे झै देखिन्थ्यो । अन्ततः गेटमा पुगेर बहाइ गार्डेनको दृश्य हेर्न आतुर बनेँ ।

माथिल्लो गेटमा पुगेर भगवती जीलाइ फोन गरँ । वहाँ अझै केहि समयमा मात्रै आउने खबर पाएँ । समयलाई पर्खन जति गाह्रो सायद जीवनमा केहि हुदैन होला । त्यसैले गेटमा चेकिङमा उभिए । गेटपालेले त कहाँबाट आएको भनेर सोध्यो । मैले नेपाल भन्ने वित्तिकै नेपाल हामीसँग पनि नेपाली छ पख म बोलाइदिन्छु भन्यो । अनि तुरून्तै नेपाली भाइ हुनुहुँदो रहेछ बोलाएर परिचय गरायो । मैले वहाँको छातीमा टाँसिएको नाम हेरिसकेको थिएँ । जे माझी लेखिएको थियो । फेरि पनि जे को अर्थ अनेक हुने भएकाले परिचय गरेँ । जितेन्द्रजी हुनुहुँदो रहेछ । वहाँ बहाइ गार्डेनकै लागि स्पेशल नेपालबाट आउनुभएको रहेछ । वहाँले यहाँ गार्डेनको आकर्षक विगारिने हेतुले खानेकुरा खान र चुरोट पिउन मनाही छ भन्दै हुनुहुन्थ्यो । अनि झोला शरीर वहाँकै अष्ट्रलियन साथीद्वारा चेक गराएर भित्र पसेँ ।

गेट भित्र पसेपछि सपनाको बगैँचा आँखा अगाडि हेर्न पाएकोमा म यसै यसै फुलेल भएको थिएँ । अरू सबै बुझ्न नपाएर के भो र ? मलाइ तानेकै यहि मेरो सपनाको बगैचाले नै त हो, यसै यसै मन फुरूङ्ग भएर आइरहेको थियो । यसै बीचमा जितेन्द्रजी आउनुभो अनि बहाइ धर्म, बहाइ गार्डेन, बहाइ मन्दिर र यसमा अवस्थित युनिभर्सिटीका बारेमा केहि सुचनाहरू दिनुभो । हुन त जितेन्द्रजी पालेहरूकत्र पनि सुपरभाइजर हुनुहुँदोरहेछ । तर समयले नेटो काटीसकेकाले मलाइ कुनै पनि हालतमा भित्री केन्द्रहरूसम्म जान अनुमति दिन सक्नुभएन । किनकी यो कानुनी नियम नै सर्बेसर्वा भएको देशको पवित्र बहाइ धर्मावलम्बीहरूको आस्थाको केन्द्र पनि थियो ।

जीतेन्द्रजीद्वारा गरिएका बहाई धर्म सम्बन्धी केहि चर्चाहरूः

बहाइ धर्म कुनै त्यस्तो नयाँ धर्म होइन । पर्सियन ब्यक्ति बह-उल्लाहको नामबाट यसको शुरूवात भएको पाइन्छ । यस धर्मले मान्ने मुख्य कुरा भनेकै तपाइहरू जुन धर्ममा हुनुहुन्छ उक्त धर्मलाइ भित्री आत्मादेखि सम्मान गर्न र उक्त धर्मका सबै नितिनियमहरू पालन गर्न सिकाउने कुरा हो । मैले नेपालमा हुँदा विभिन्न सामाजिक कार्यहरूमा भोलिन्टियर भएर काम गरेको छु । त्यसैले गर्दा पनि आज मैले बहाई जस्तो पवित्र धर्मको बारेमा जान्ने, सुन्ने र बुझ्ने अवसर पाएको हुँ । मलाई आध्यात्मिक ज्ञान मात्र नभएर भौतिक ज्ञान सिक्ने अवसर मिलेको छ जसका कारण अब आउने भविष्य पुनः तिनै सेवाहरूमा लगाउन चहान्छु ।

बहाइ धर्मका लागि तयार पारिएका केहि पुर्वाधारहरूः

क)       सार्वभौम सभा न्यायलयः यस सभाले अन्तराष्ट्रिय शाषकिय रूपमा सेवा दिने गर्दछ । दुनियाभरमा रहेका बहाइ समुदाय, सार्वभौम न्याय परिषदको रूपमा काम गर्ने गर्दछ, जसमा ९ बहाइ गुम्त बालोरद्वारा चुनिएकाहरू रहन्छन् । यो निर्वाचन प्रत्येक ५ बर्षमा एक पटक सँसारभरमा रहेका राष्ट्रिय बहाइ विधानसभाहरूबाट चुनिन्छ । हालसम्म यो सँख्या १८० भन्दा बढि गणना गरिएको छ ।

ख)       अन्तराष्ट्रिय बहाई अभिलेखालयः बहाई धर्मको सँस्थापकको निजी प्रभावका साथै उनको मूल लेखन र अन्य अवशेष तथा ऐतिहासिक सामग्रीहरू राखिएको छ ।

ग)        ग्रन्थहरू अध्ययन गरिने केन्द्रः यस केन्द्र एउटा छात्रबृत्तिय सँस्था हो, जस्ले बहाई पवित्र लेखन,  ऐतिहासिक दस्तावेजहरू र अन्य सम्बन्धित सामाग्रीहरूको  अनुसन्धान गर्दछ ।

घ)        अन्तराष्ट्रिय शिक्षण केन्द्रः यो केन्द्रले सँस्थागत काउन्सिलर छनौट गर्छ, जस्ले सँसारमा छरिएर रहेका बहाई समुदायहरूको विकासमा बढोत्तरी ल्याउने योजनाहरू तर्जुमा गर्दछ ।

ङ)         स्मारक बगैँचाः यो शान्तिमय बगैँचा चार बह-उल्लाहको तत्कालीन परिवारका सदस्यहरूको सेतो कार्रारा मार्वलद्वारा स्मारण निर्माण गरिएको छ ।

जितेन्द्रजीले कुराहरू बताइरहँदा म पनि भावुक बनेर सुनिरहेको थिए । किनकी मलाई मानव र मानवीय चेतनाको कुरा उब्जायो कि धित मरून्जेल सुनिरहन मन लाग्छ वा पुस्तकहरू पाएँ भने अध्ययन गरिरहन मन लाग्छ । त्यसैले पनि होला यो मानवीय धर्मको बर्णनसँगै एकपटक उनै बह-उल्लाहको बिचारसँग साक्षात्कार गर्दै थिएँ । मनभरि बहाई गार्डेनको सुन्दरता कतै स्वर्गको तुलनासँगै दाँजिरहेको बेला एकाएक मोबाइलमा घण्टी बज्न थाल्यो । पकेटबाट मोबाइल निकालेर कल हेरेँ । भगवती जीको थियो । तुरून्तै उठाएर हेल्लो गरेँ । उताबाट भगवतीजीले १५ मिनेटमा आइपुग्ने कुरा गर्नुभो । म सबैभन्दा माथिल्लो गेटमा भएको खबर गरेपछि उहाँ पनि सोही गेटमा आउने कुरासँगै फोन बन्द गरेँ ।

मलाई मेरो जीवनको सबैभन्दा खुशीको अनुभूति हुँदै थियो सायद र त एक्लै भएपनि बहाई गार्डेनको ओरालो हुँदै तल समुन्द्रसम्म फैलिएको भागहरूमा लगातार आँखा लगाइरहेको थिएँ । हाइफाको टाकुराबाट शुरू भएको यस गार्डेन भिरालोभरि नै आकर्षक १५ सय वटा भन्दा बढि खुड्किलाहरूले सजिसजाउ भएको कुरा जितेन्द्रजी बाट थाहा पाएको थिएँ । सबैभन्दा माथिल्लो भाग बाहेक बीचमा र भिरालोको तल्लो भागमा समेत तीनवटा पब्लिक सवारीसाधनहरू चल्ने बाटाहरूले बहाइ गार्डेनलाई नै तीन भागमा बाँडिदिएको छ । माथिल्लो भाग र म प्रथमपटक पुगेको गेटबाट गार्डेनको मुख्य भवनहरू हेर्न पाइन्छ भने दोश्रो भागबाट बहाइ मन्दिरको अवलोकन गर्न पाइन्छ । अपसोच त्यतिबेला भने बहाइ मन्दिरको त्यो आकर्षक दृश्वालोकन गर्न पाइएन । त्यतिबेला उक्त मन्दिरको मर्मतसम्भार भैरहेकाले पुरै विल्डिङलाइ नै बाहिरबाट कभर गरिएको थियो । बाहिरी सुन्दरतामा भन्दा भित्री सुन्दरतामा रमाउने म यसले खासै असर चैँ पारेन ।

फेरि फोन आयो । भगवती जी बीचको युनिभर्सिटी पस्ने गेटमै पुग्नुभएछ, जहाँ म शुरूमा पुगेको थिएँ । अनि वहाँलाइ माथि सुचनाकेन्द्र भएको गेटमा आउन भने । अनि फेरि भगवती जीको पर्खाइसँगै तिनै बहाई गार्डेनको माथिल्लो भागहरूमा यता उता डुल्न थालेँ । बहाई मन्दिरमा विश्वभरबाट पर्यटकहरू भित्रिने कुरा त्यतिबेला नै थाहा भो । करीव एक घण्टाको बसाईमा मात्रै कम्तिमा ६ वा ७ देशका नागरिकहरू उक्त गार्डेन अवलोकनका लागि आएका थिए । बेल्जियम, जर्मनी, रसिया, चीन आदि देशबाट आएका ती पर्यटकहरू अँग्रेजी पनि बोल्न नजानेका । त्यो भन्दा त बरू नेपालीहरू नै बढि अन्तराष्ट्रिय भाषा बोल्दारहेछन् भन्ने सम्झेर गर्व लाग्यो ।

भगवतीजी आउनुभो । फेरि गार्डेनको मुलगेटबाटै भित्रै पस्यौँ । गार्डेनको भित्र सबै भवनहरूको अध्ययन गर्न नपाएपनि गेटबाट दोश्रो तल्लामा झरेर नजीकबाटै गार्डेनको छातीमा भित्री हृदयदेखि नै चुम्यौ । आँखा नथाकुन्जेल तल तलसम्म हेरेर गेटबाट बाहिर निस्क्यौ ।

बीचको गेटबाट बहाई मन्दिर हेर्ने इज्छाले दुबै जना ट्याक्सी चढेर ओरालो लाग्यौ । बीचको गेटमा पुगेपछि गेटपालेलाइ भित्र पस्न पाइने वा नपाइने सोध्यौ । गेटपालेले पाइने जानकारी गराएपछि ट्याक्सीबाट ओर्लिएर गेट भित्र पस्यौ तर अफसोच फेरि मन्दिर भित्र जान नपाइने रहेछ, मनभरिका सबै उमंग र जाँगरहरू एकैचोटि गुजुल्ट्याएर बाहिरैबाट मन्दिरको दर्शनगरेर पुनः सबैभन्दा तल्लो गेटमा पुग्यौ ।

विहानको केक र कफी बाहेक पानी चाहि घरि घरि घाँटीबाट भित्रिएकै हो । बहाई गार्डेनको मनोरम दृश्यले मेरो भोक प्यास सबै लुटिरहेको थियो । भगवतीजीको सल्लाह बमोजिम पेट पुजा गर्ने हेतुले रेष्टुरेन्ट छिर्यौ । वेटर मेनु लिएर आए । सबै कुरा छाडेर मैले मिक्स कवाव मगाएँ । मिक्स कवाफ भन्दा पहिले सलादहरू र पिताको डाली आइपुग्यो । पिता खुमुससँगै अन्य सलादहरू र अन्ततः मिक्स कवावको रसिलो स्वादसँगै खाना सकेर रेष्टुरेन्टबाट पनि बाहिरियौँ ।

नजिकै बहाई गार्डेनको सबै भन्दा तल्लो गेट थियो । गेटबाट दोश्रो भर्याङसम्म उक्लिन पाइँदोरहेछ । दुबै जना एक आपसमा स्मरणका लागि फोटो खिच्दै पुनः बहाई गार्डेनको मनोरम दृश्यहरूसँगै बेमौसममै फुलिरहेका अनेकथरी फूलहरूको सामिप्यतामा रमायौ । अन्ततः बहाइ मन्दिर छाड्ने बेला भो । उक्त गेटमा बसेको पालेहरूसँग फोटो खिचाउँदै विदाको हात हल्लाएर बाहिरियौ ।

अझै पनि हामीसँग केहि समय बाँकी थियो । समय पाएको बेलामा मलाइ समुन्द्री छेउमा समय विताउन अति नै आनन्द् लाग्छ । त्यो मात्रै भन्दा पनि विना सागरको देशको नागरिक भएको हैसियतले पनि होला, सागरको किनारहरूमा बहेका सामुन्द्रिक छालहरूसँग रूमल्लिनमा निकै मजा लाग्छ । त्यसैले केहि समयका लागि भए पनि समुन्द्री छेउतिर जाने निर्णय गरियो र ट्याक्सी चढेर लाग्यौ । समुन्द्री किनारमा पुग्दै गर्दा क्षितिजबाट नजिकिँदै गरेको सामुन्द्रीक छालहरूलाई स्पर्श गर्ने रहर बढेर आयो । हतारिँदै बालुवा किनारबाट सामुन्दिक छाल आएतिर हुर्रिएर लागेँ । भगवती जी भ्याएसम्म मेरो तस्वीर लिँदै हुनुहुन्थ्यो । नजिकै बाँध बाँधिएको थियो । उक्त बाँधमा चढेर माछा मार्नेहरूसँग बल्छी मागेँ । नेपालको ठाडो खोलाकिनारमा त बल्छी चलाइन्थ्यो तस्तै सम्झेर पनि माछालाइ बल्छीमा पार्ने थालेँ । वास्तवमा त्यतिबेला माछा मार्नु भन्दा अनुभव लिनु र उक्त क्षणहरूलाई स्मरणीय बनाउने मेरो उद्देश्य थियो र पुरा गरेँ पनि ।

अन्ततः समयले नेटो काटिसकेको थियो । भगवतीजी पनि भनेको समय भन्दा धेरै ने बस्नुभो । सायद मेरो इच्छा नकार्न नसकेर हो कि? एउटा आत्मिय साथीको हैसियतले पनि हुनसक्छ । त्यतिबेला भगवती जी नहुनुभएको भए सायद मेरो यात्रा, यात्रा जस्तो नै हुने थिएन सायद । त्यसैले पनि भगवतीजीको साथ त्यसदिनको यात्राले सार्थकता पाएको थियो । त्यसैले भगवती जीलाई हृदयदेखि नै मुरी मुरी धन्यवाद दिँदै बहाई गार्डेन, मेडिटेर्रेनियन सागर र भगवतीजी स्वयंलाइ विदाको हात हल्लाएर लागे हाइफाको रेलको स्टेशनतिर ।

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...

रेगिस्तानमा -टुहुरो बस्तीको कथा

पुर्णिमाको हरेक प्रहरमा जूनको थोरै आभा सापटी लिएर रेगिस्तानको तातो घाममा पोखाईएका केहि शास्त्रिय छन्दका कविताहरुको यौगिकहरुले कलात्मक शिल्प र मित्थकहरुको सुनौलो जलपले श्रृगाएिको खण्डकाव्य हो ूटुहुरो बस्तीको कथाू । कविको सुन्दर कल्पना लेखन शिल्प बिम्बको राम्रो समायोजन र अलंकारको सहि प्रयोग नै खण्डकाव्यका बिशेषता हुन । नौ सर्गमामा रचित यो खण्डकाव्य भित्र बिभिन्न छन्दका शार्दूलबिकि्रडित छन्द मालिनी छन्द इन्द्रबज्रा छन्द स्रगविणी छन्द बसन्ततिलका छन्द शिखरिणी छन्द मन्दाक्रान्त छन्द उपेन्द्रबज्रा छन्द इन्द्रबज्रा छन्द अनुष्टुप छन्द साथै एक गजल र एक संगिनी समेटिएकाछन् । कविले खण्डकाव्यमा आफुलाई धिरोदात्त नायक र कवितालाई काव्यकी नायिकाको रुपमा प्रस्तुत् गर्नु भएकोछ । कवि र कविताको संम्वाद शैली नै यो खण्डको प्रमुख पक्ष र भाव हो । कविता कविको स्फुर्त अन्तरमनबाट प्रस्फुटित सुन्दर कलात्मक र बिम्बीय अलंकारीक अभिब्यक्ति हो । यो कृतिमा कविले कवितालाई आफ्नो सहृदयी अनन्य सखी अथवा स्त्रीको रुपमा प्रस्तुत् गर्नु भएकोछ । देश र जन्मभुमि प्रतिको गहिरो माया र चिन्तालाई उठान गर्नु भएकोछ । कविता लेख्छु भनेर लेखिने कला होईन समय परिस्थीति र मुडमा फुर्ने अलंकारीक एकाध मानिसहरुमा पाइने कला हो कविता लेखन । कवितात्मक शैलीमा प्रस्तुत् गरिएको यो कृतिमा देशप्रेम देशप्रतिको कर्तव्य देशमा भएको प्राकृतिक छटाहरुको बर्णन गरिएको छ । कविताले बिनयी भावमा कविलाई आफु नहुदाको अभाव र पीडाको बारेमा सोध्छिन् । मायाँले कविलाई अंकमाल गछिन् बिचरा कवि भाव विह्वल हुदै आफ्नो बिलौना कवितालाई सुनाउँन थाल्छ । श्रंृगार रस विह्वल रस रौद्र रस सान्त रस विभत्स रस करुण रस वीर रस अद्भुत रस हाँस्य रसहरुको राम्रो प्रयोग गर्न सफल हुनुभएकोछ कवि । आफ्नो देशको हिमाल भरि डाँफे नाँचेको पहाड भरि गुराँस फुलेको तराईका फाँटहरुमा धानका बालाहरु झुलेको हिजोको त्यो सुन्दर दृश्यहरु आज नरहेको जनयुद्धले जनताका छोराछोरीहरु रगतको आहालमा चीर निन्द्रामा सुतेको करुण गाथा कविताको माध्यमद्धारा उद्गार गर्नु भएकोछ । हिजोको त्यो सान्त र हराभरा गाँउ बस्तीहरु आज एकाएक टुहुरो भएको दुखत् तीतो सत्यलाई उठान गर्नु भएको छ ।



भावना र संबेगको तिलिचोमा डुबुल्कि रहेको कविको मनोदशालाई बुझेर कविताले कविको हात सुस्तरी समाउँछे । हार्दिकताका आत्मिय सम्मानजनक मायाँको भेट चढाउँदै बरपिपलको छहारीमा बसाउँछे । धेरै तल फाँटमा खेलिरहेको गोठालाहरुलाई देखाउँछे । पर देउरालीमा आउँदै गरेको भरियाहरुको दुःख बिसाउँछे । यो सबै संसारको नियमलाई अवगत गराए पश्चात् बस्ती टुहुरो हैन तपाईमा भएको मानवीय संबेदना मात्र टुहुरो हो । मानिस कोहि जन्मदै गरिव धनी शोषक या परोकपकारी हुदैनन् । मानिसको कर्मले उस्को भाग्य र नाम निर्धारण गने कुरामा बिश्वस्त पार्छिन् । अति नै सुन्दर र कलात्मक बिम्बका वर्णन गरिएको छन्दमय संम्बादलाई काब्यकारले भाव अलंकार अलंकारीक गरि तेस्रो सर्गमा समेट्नु भएको छ । देशको बिग्रदो आर्थिक अवस्था युवाहरुको बेरोजगारीको बर्बरमय ब्यथाको कारण बिदेशीनुको पीडाबोध पोखिएको छ । यो सबैको जानकारी हुदाहुदै पनि देशका नेताहरु आलिशान मोटर र महलमा बिलाषी जीवनयापन गरेको तथ्यलाई प्रस्ट सँग काव्यीक बयान गर्न चुक्नु भएको छैन कवि । देश शिक्षा र बिकासले ठगिएको यो समयमा देशमा रहेको शिक्षित बर्गहरु शहरमुखी भएको स्वदेशी चेलीहरु बिदेश पलायन भएको बेला कवि कसरी चुप बस्न सक्दछ भन्ने प्रसङ्गमा कविताको आत्मा भक्कानिएर रुन्छ अनि भाव विभोर भएर छताछुल्ल पोखिन्छन् काव्यका पाउ र श्लोक भएर । कवि हुनको पर्यावाची हो गरिवी र दरिद्रता । अरुलाई ज्ञान र दर्शन बाड्नेको चुल्हो जहिल्यै पनि चिसो हुनुको अर्थ हो कवि । राष्ट्र रुँदा कवि रुने मानिसको दःुख र सुखमा साथ दिने कविको अभावमा सान्त्वनाको एक थुङ्गा फुल चढाउँने कोहि शुभेच्छुक हुदैनन् । दिनको समाप्ति सँगै संध्याको आगमनले कविलाई आहत बनाउँछ । लाखौ अनुनय र आग्रहलाई स्वीकार गरि आएकी कवितालाई एक छाक मिठो मसिनो खान दिन नसक्नुको लज्जास्पद र दूरभाग्य अरु के होला बदलिदो समय र आधुनिक युगको सुरुवाद सँगै नेपालमा भएको परिवर्तन प्रजातान्त्रिक अभ्यासका क्रममा भएको दूर्रघटना त्यस दूर्रघटनाले तहस नहस बनाएको गाउँ बस्तीको शोकाकुल आँखाहरुको आँशु कवि र कविताको आँखाबाट रात भरि रुँझि रह्यो । रात जति छिप्पिदै थियो कविको बस्ती त्यति नै उजाड र मानव बिहिन हुदै थियो । चौथो र पाँचौ सर्ग भरि कविले बस्ती टुहुरो हुनुको पीडामोचन पोख्नु भएको छ । काव्यमा करुण रस आएर आँखा रसाउने कुनै बेला बिभत्स रस आएर छाति नै छियाछिया हुने फेरी रौद्र रस र वीर रसले क्रान्तिमा होमिन मन लाग्ने कतै हाँस्य रसले किन्चित हाँस्नु पर्ने जस्ता अलंकारीक बेजोड कथा रहेकोछं ।

प्रभातकालको आगमन सँगै उषाले आफ्नो लालीलाई यो धर्तिमा िफंजाई हरेक बिहानीले एउटा नयाँ युग बोकेर आउँछ । जीवनको अर्काे नयाँ अध्यायको सुरुवाद र सकारात्मक सोचको उदय मान्न सकिन्छ । कवि पनि यहि कुरमा विश्वस्तछन् । यो नयाँ बिहानी सगै टुहुरो बस्तीमा परिवर्तन र खुसीका रेसाहरु सल्बलाउने आसा र भरोसामा कवि दङ्गछ । बस्तीका हरेकले सुखद् जीवनको सपना देख्न पाउने अधिकारबाट पनि बन्चित हुनु परेको यो दयनिय कालखण्डमा अबका दिन सुखत् रहोस भन्ने कामना गर्न पनि कन्जुस्याई गदैनन् कवि । काव्य मार्फत यो खुसीको सन्देशलाई नेपालभरि बाँड्न कवि मेचि देखि महाकाली सम्मको यात्रामा निस्कने आकांक्षा सहित देशमा शान्तिको सन्देस फैलाउने सबैमा बन्धुत्वको भावना जगाउने अठोट लिएर कविले यात्राको थालनी गर्छन् । आफु बसेको बस्तीबाट कवि युगकविको बस्ती हुदै हिमालको जडिबुटिको सुगन्ध लिदै कहिले शिरोमणिको कहिले आदिकविको बस्ती चाहार्दै महाकविको अलकापुरी सम्म पुग्छन् । देशभरिको दयनिय दृश्यलोकन गरेर मुर्छित् भएको कवि जब नारायणघाटको पानी पिउँदै अलकापुरी पुग्छन् । कविले कतै रोल्पा रोई रहेको देखे कतै रुकुम बन्जर भएको भेटे । देश अग्रगामी दिशा तिर जाला भनेर हज्जारौं नेपालीहरुले दिएको बलिदानी कतै भारतले बिस्तारवाद र सँस्कारवादको नाममा मिच्दै गरेको सुस्तातिर ढल्दै गरेको जंगेपिलर सुकाउँदै गरेको टनकपुर तिर नजर पुग्छ । देश हराउँदै र खोज्दै कवि फेरी आहत बन्छ । देशको अस्तीत्व बचाउँन भुगोलको नक्साका नेपालको परिचय जोगाई राख्न अधिकार सम्पन्न कुसर्िमा बसेकाहरुलाई बिन्तिपत्र बुझाउँछन् । सडक र सदनमा कविता लेख्छन् र सबैलाई सुनाउँछन् । अफसोच यो शान्ति र सुरक्षाको कुनै भरपर्दो उपचार नभएको राष्ट्रमा शुसाशन र अग्रगामी नेपालको नक्सा कतै भेट्टाउन सक्दैनन् । अब बस्ती मात्र हैन राष्ट्र नै टुहुरो हुने संकेत देखेर मुक दर्शक बन्नु भन्दा बरु बिरक्तिएर प्रवास भाँसिनु उचित ठानेर कवि टुहुरो बस्तीको कथा छातिमा टाँसेर आँखाभरि बोकेर कुनै अनाम देशको नागरिक बनेर जूनको आभा सँग लुकामारी खेल्दै कविता लेख्न थाल्छन् ।

खण्डकाव्य काव्यीक र संरचनात्मक संगठनले उत्कृष्ट र अव्बल दर्जाको मान्न सकिन्छ । कविले लोपउन्मुख शास्त्रिय छन्दहरुलाई फेरी एक पटक मलजल गरेर दर्विलो बनाउँनु भएको छ । गद्य कविताको भिडमा पद्य कविताको साथ कवि निख्खर र झर्रो भएर उभिन सक्नु वहाँको अर्को चुनौति हो । छन्दमा कहिकतै खोट लगाउँने ठाउँ छैन । अलंकार र विम्बको अतिनै सुन्दर प्रयोग । नौ रसहरुलाईलाई एउटै काव्यमा अन्त्य सम्म बाँध्न सफल हुनु कवि र कृतिको सर्वोत्तम बिषेशता हो । सबै भन्दा सवल पक्ष खण्डकाव्यको विषयबस्तु हो । देशले भर्रखरै मात्र सामना गरेको ऐतिहासीक जनआन्दोलन माथि यति गतिलो खण्डकाव्य सायद यहि नै पहिलो हुनसक्छ । यसलाई गतिलो चलचित्र बनाउँन सकिने संम्भावनाहरु छन् । तर चलचित्रले यो काव्यको गरिमालाई बचाउँन सक्छ या सक्दैन त्यो भने सोच्नै पर्ने कुरा हो । राष्ट्रमा भएको बिखण्डित संम्भावना गाउँ बस्तीहरुमा कष्टकर जीवन व्यतित् गरेका जनजीवनहरुलाई दर्पणमा आकृति उतारे जस्तै छर्लङ्ग उतार्न सफल भएकाछन् कृतिकार । यति हुदाहुदै पनि खण्डकाव्यमा केहि कमिकमजोरी भएकाछन् । सामान्यतया २५० श्लोक यानेकी १००० पाउ हुनुपर्ने मान्यता भए पनि २४१ श्लोक ९६४ पाउ मात्र यो खण्डकाव्यमा रचिएकाछन् । खण्डकाव्यमा ४ वा त्यो भन्दा धेरै पात्र वा चरित्रहरु हुनुपर्ने काव्यविद्हरु बताउँछन् । यस खण्डकाव्यमा कवि र कविता २ पात्र प्रमुख छन् बाँकि गोठाला र भरिया एकाध ठाउँमा मात्र भेट्टाउँन सकिन्छ त्यो पनि गौण चरित्रको रुपमा यहाँनिर कवि निक्कै चुकेकाछन् । बिषयबस्तु यति बृहत छ की यो खण्डकाव्यमा अरु धेरै चरित्रहरु अट्टाउँने प्रशस्त ठाउँहरुछन् । हुनत आत्मपरक भावमा लेखिएको खण्डकाव्य भएर पनि होला कविले पुरै काव्यलाई आफु र कविताको वरीपरी मात्र घुमाउँनु भएको छ ।



"टुहुरो बस्तीको कथा" भित्रका छन्दहरुको चिरफार

रेगिस्तानमा पहिलो पटक गुराँस फुलेको छ साहित्यको । जुनेली रातमा आकाशबाट लामपुच्छ्रे तारा खसेको छ नेपाली साहित्यको । कवि बद्रीप्रसाद पराजुलीको खण्डकाव्य टुहूरो बस्तीको कथा भएर । अब यो खण्डकाव्य भित्र रहेको छन्दहरुको प्रकार र परिभाषा केलाउन गईरहेको छु । छन्द सिक्न चाहने र रुचाउने नव कवि र कवयत्रीहरुलाई उपयोगी होला भन्ने मैले आशा लिएको छु । कविताको परिभाषा दिन सक्ने क्षमता ममा पक्कै छैन तर पनि मैले अगाडिको अंकमा नै उप्काई सकेको हुनाले आज मात्र छन्द सँग सम्बन्धीत जानकारी गराउन गई रहेको छु । छन्द ज्ञान हुनलाई निम्न कुराहरुको जानकारी हुन जरुरी हुन्छ ।

मात्रा- ध्वनीको वा अक्षरहरुको उच्चारण गर्दा लाग्ने समयको नापलाई मात्रा भनिन्छ । मात्रा दुई प्रकारको हुन्छ । छन्दमा ह्रश्ववर्णको एक मात्रा र दीर्घवर्णको दुई मात्रा हुन्छ । ह्रश्व मात्राको उच्चारण गर्दा जति समय लाग्ने गर्दछ दीर्घ मात्राको उच्चारणमा त्यसको दोब्बर समय लाग्ने गर्दछ ।

लघु मात्रा- ह्रश्ववर्णको उच्चारण गर्दा हुने समयको भारलाई लघु मात्रा भनिन्छ । यो एक मात्राको हुने गर्छ जस्लाई छन्द लेखनमा चिन्ह -।

गुरु मात्रा- दीर्घवर्णको उच्चारण गर्दा हुने समयको भारलाई लघु मात्रा भनिन्छ । यो दुई मात्राको हुने गर्छ जस्लाई छन्द लेखनमा चिन्ह "ऽ"

गण- गण भनेको तीन वटा स्वरा स्वर अथवा तीन मात्राको समूह हो । यो जम्मा आठ किसिमको हुन्छ । यसलाई संक्षिप्तमा यमाताराजभानसलगा पनि भन्ने गरिन्छ ।

यगण ।ऽऽ यमाता
मगण ऽऽऽ मातारा
तगण ऽऽ। त्ााराज
रगण ऽ।ऽ राजभा
जगण ।ऽ। जभान
भगण ऽ॥ भानस
नगण ।।। नसल
सगण ॥ऽ सलगा

शार्दूलविकि्रडित छन्द- एक मगण एक सगण एक जगण फेरि एक सगण दुई तगण एक गुरु गरि जम्मा उन्नाईस अक्षर बाह्र अक्षर र सात अक्षरमा बिश्राम गरिने छन्दलाई शार्दूलबिकि्रडित छन्द भनिन्छ ।

ऽऽऽ ॥ऽ ।ऽ। ॥ऽ ॥ऽ ॥ऽ ऽ

एक् दिन् ता कविजी विरक्त हुन गै ढल्के पलङ्मा अनी
लागे हारगुहार गर्न कविता लौलौ कहाँ छौ भनी
मन्मा छट्पट भै बडा बिरहले कल्पेर नानाथरी
मानौ की कविता विहिन कविजी हुन्छन् मरेकै सरी ॥१॥

मालिनी छन्द- दुई नगण एक मगण र दुइ यगण गरि १५ अक्षर वा मात्राका भएको आठ र सातमा रोकिने छन्दलाई मालिनी छन्द भनिन्छ ।

।।। ।।। ऽऽऽ ।ऽऽ ।ऽऽ

जबजब महँगीले उँच पाहाड् छुँदैछन
तबतब घर गाउष धूरु धूरु रुँदैछन
जतिजति जनसङ्ख्या धेर हुँदैछ यहाँ
उतिउति सुख शान्ती दूर भो देशमहाँ ॥४१॥

इन्द्रबज्रा छन्द- दुई तगण एक जगण र दुई गुरु गरि एघार मात्राको छन्द ।

ऽऽ। ऽऽ। ।ऽ। ऽऽ

टाठा र बाठाहरुकै जमाना
निर्धा निमूखा उनकै खजना
चन्दा उठाए रुपियाँ कमाए
बीकास बाजा मुखल्यै बजाए ॥४७॥

स्रगविणी छन्द- चार वटा रगणको समुह बाह्र अक्षरमा बिश्राम गरिने छन्द ।

ऽ।ऽ ऽ।ऽ ऽ।ऽ ऽ।ऽ

बाघ चर्मले छोपिँदैछन् गधा
नामझैं कामको छैन है व्यस्तता
रँगिला जँगिला भाषणै गर्दछन्
शब्दका मन्त्रले को भँुडी भर्दछन् ॥७०॥

बसन्ततिलका छन्द- एक तगण एक भगण दुई जगण र दुई गुरु गरि चौध अक्षर भएको छन्दलाई बसन्ततिलका छन्द भनिन्छ ।

ऽऽ। ऽ॥ ।ऽ। ।ऽ। ऽऽ

भन्छीन् हजूर अब रात्भरि के छ काम
सुन्छु म त्योहि दुःखको कहानि तमाम
आत्मै रसाइ कविताभरि पूर्ण पारी
हुन्छन् सुनाउन कथा कविजी तयारी ॥९०॥

शिखरिणी छन्द- एक यगण एक मगण एक नगण एक सगण एक भगण र एक लघु एक गुरु भएको छ अक्षर र एघार अक्षरमा बिश्राम हुने जम्मा १७ अक्षर अथवा मात्राको छन्द ।

।ऽऽ ऽऽऽ ।।। ॥ऽ ऽ॥ ऽ।

कहाँबाटै आयो नरबलि दिने सैन्ये दल यो
पवित्रै कर्णाली तटभरि रगतै रगत भो
खुकूरी औ भाला छुरिसँगसँगै बन्दुक चले
दँयेरे गोठाला अझ यि भरिया दर्जन ढले ॥११४॥

मन्दाक्रान्त छन्द- एक मगण एक भगण एक नगण दुई तगण दुई गुरु भएको चार छ र सातमा बिश्राम गरिने जम्मा १७ मात्राको छन्द ।

ऽऽऽ ऽ॥ ॥ऽ ऽऽ। ऽऽ। ऽऽ

कोसी भन्छीन् मउपर अझै पुल साँघु लगाऊ
वारी पारी गर मकनता उन्नतीले सजाऊ
ट्याम्के डाँडा अरुण नदिमा भावको स्नान गर्छन्
लौ नेपाली दल समरमैै भाई पुूटेर मर्छन् ॥१३७॥

उपेन्द्रबज्रा छन्द- पहिलो पाउमा एक जगण एक तगण एक जगण र दुई गुरु गरि एघार अक्षरको छन्द ।
इन्द्रबज्रा छन्द- दुई तगण एक जगण र दुई गुरु गरि जम्मा एघार अक्षरको छन्द ।

।ऽ। ऽऽ। ।ऽ। ऽऽ

नेपाल आमा नरुनू अ आज

ऽऽ। ऽऽ। ।ऽ। ऽऽ

बढ्ला अगाडी अब यो समाज

।ऽ। ऽऽ। ।ऽ। ऽऽ

ईश्वर साक्षी छन येहि माटो

ऽऽ। ऽऽ। ।ऽ। ऽऽ

यूगौँ अजम्बर छ अखण्डताको ॥१५८॥

अनुष्टुप छन्द- यस छन्दका बिभिन्न उपछन्दहरु हुन्छन् । पाँचौ र छैंटौ दुई बर्ण लघु र गुरु क्रमै सँग पहिलो र तेस्रोमा गुरु र दोस्रो र चौथोमा लघु आठ अक्षरे खुट्टा भएको छन्द ।

दलेका छन् किरीम पाउड्र
खोटोझैं अनुहारमा
भालुका जगल्टा जस्तो
केके लेप कपालमा ॥२०७॥

भोजपुर जिल्लाको चरम्बीमा २०२१ असारमा जन्मनु भएका कवि बद्रीप्रसाद पराजुलीको यो चौथो कृति हो । बैदेशीक रोजगारको शिलशिलामा हाल कतारमा कार्यरत कवि दोहाको कवि मध्ये अग्रणी पंक्तिमा हुनुहुन्छ । यो कृतिलाई कृष्ण क्षितिज राई र भोजराज दाहाल क्याक्टसले प्रकाशन गर्नु भएको छ । संखुवासभाको खराङ्गमा २०४० सालमा जन्मनु भएका कृष्ण क्षितिज राई हाल मोरङ्गको इटहरामा स्थाई बसोवास गर्नुहुन्छ । वहाँ पनि कतारमा नै कार्यरत हुनुहुन्छ । क्षितिजले कलिलै उमेरमा सायदश्री राईको उपन्यास "दश रुपैंया चारआना" समुहगत गजल संग्रह "मरुभूमीको साहित्यिक यात्रा" र यो टुहुरो बस्तीको कथा गरि तेस्रो कृति प्रकाशनमा ल्याई सक्नु भएको छ । विप्लव ढकालको भूमिका ७१२ पेजको खण्डकाव्य शुभदृष्टि छापाखानाले मुद्रण गरेको छ भने आवरणकला रवि बस्नेतको रहेकोछ । प्रथम संस्करण २०६७ कार्तिक १००१ प्रति नवोदित साहित्यिक मोवाईल पुस्तकालय, कतारले कतारको लागि बजार व्यवस्थापनको जिम्मा लिएको छ ।

-तीर्थ संगम राई
नवोदित साहित्यिक मोवाईल पुस्तकालय, कतार ।

► कृष्णपक्ष थापा ।। अरु ...